Báo chí cách mạng Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mang tính bước ngoặt, đòi hỏi sự thay đổi mạnh mẽ từ tư duy đến hành động trong từng tòa soạn cũng như mỗi người làm báo. Các chủ trương, quyết sách đúng đắn, kịp thời của Đảng và Nhà nước đã tạo nền tảng vững chắc, mở đường cho báo chí chuyển mình.
Trước những yêu cầu của giai đoạn mới, việc có thể xem là bước chuyển đổi căn bản, giúp báo chí phát huy tốt hơn vai trò định hướng dư luận, bảo vệ an ninh thông tin, đưa báo chí Việt Nam tiến lên hiện đại, chuyên nghiệp...
Hợp nhất để hiệu quả hơn
Thời gian qua, việc sắp xếp tổ chức bộ máy cơ quan báo Đảng và Đài phát thanh, truyền hình địa phương được triển khai mạnh mẽ theo tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII "một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực hiệu quả” (Nghị quyết số 18).
Mới đây, ngày 17/2/2025 Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương đã ban hành Công văn số 34-CV/BTGDVTW (Công văn số 34) về việc chỉ đạo triển khai Nghị quyết số 18 đối với báo chí tỉnh, thành phố, trong đó chỉ rõ: Việc sắp xếp tổ chức bộ máy cơ quan báo Đảng và Đài phát thanh, truyền hình địa phương cần khắc phục tình trạng chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ; tinh gọn về tổ chức bộ máy; tập trung nguồn lực đầu tư bảo đảm mục tiêu cơ quan báo chí sau sáp nhập, hợp nhất phải hoạt động tốt hơn, thực hiện có hiệu quả hơn nhiệm vụ thông tin, tuyên truyền.
Công văn số 34 yêu cầu đối với các địa phương có phương án sắp xếp hợp nhất báo Đảng và Đài phát thanh-truyền hình đề nghị bám sát chủ trương, quan điểm, quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Phương án sắp xếp cụ thể là hợp nhất báo Đảng địa phương và Đài phát thanh-truyền hình địa phương, hoạt động theo mô hình đơn vị sự nghiệp trực thuộc tỉnh ủy, thành ủy.
Muốn tạo ra sự đổi mới mạnh mẽ về tư duy đòi hỏi phải có sự thống nhất, triển khai đồng bộ trong toàn hệ thống. Tuyệt đối tránh những biểu hiện tiêu cực đã chỉ rõ trong Công văn số 34: "Còn hiện tượng nghe ngóng, quan sát xem các địa phương khác làm trước rồi thực hiện sau hoặc tâm lý chờ Trung ương hướng dẫn, đôn đốc rồi mới triển khai thực hiện. Tình trạng trên dẫn tới việc thiếu thống nhất, đồng bộ, kéo chậm quá trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy cơ quan báo chí”.
Riêng đối với Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, Công văn số 34 đề nghị bám sát quan điểm, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước về báo chí, Luật Thủ đô 2024, Nghị quyết số 98/2023/ QH15 ngày 24/6/2023 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh và tình hình thực tiễn để khẩn trương nghiên cứu, xây dựng phương án sắp xếp, mô hình cơ quan báo chí phù hợp, trình cơ quan có thẩm quyền xem xét, thẩm định, phê duyệt.
Quá trình triển khai các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, Nhà nước trong việc tinh gọn tổ chức bộ máy cơ quan báo chí ghi nhận những sự chuyển biến tích cực. Đáng chú ý, từ cuối năm 2024 đến nay việc sắp xếp tổ chức bộ máy cơ quan báo chí tại các tỉnh, thành phố trên cả nước diễn ra khẩn trương, nghiêm túc. Hàng loạt địa phương đã triển khai việc tinh gọn, hợp nhất như Cao Bằng, Hải Phòng, Quảng Ninh, Lạng Sơn, Bắc Kạn, Đồng Tháp, Cần Thơ,...
Trong các tháng 4, 5, 6/2025 việc hợp nhất báo, đài tại các tỉnh, thành phố được tăng tốc, nhiều địa phương đã hoàn tất việc kiện toàn tổ chức bộ máy cơ quan báo chí như Hòa Bình, Ninh Bình, Hải Dương, Bình Định, Huế, Đắk Lắk, Cà Mau...
Hợp nhất báo, đài địa phương mở ra nhiều triển vọng cho báo chí Việt Nam, giúp nâng cao hiệu quả vận hành, tiết kiệm chi phí, tối ưu hóa nguồn lực nhân lực, đáp ứng tốt hơn nhu cầu ngày càng cao của công chúng. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Văn Hà, nguyên Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản, nhận định: "Hợp nhất là cơ hội để báo chí đổi mới theo mô hình hiện đại”.
Cũng cần phải nói thêm, theo Quyết định số 348/QĐ-TTg ngày 11/4/2024 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch phát triển mạng lưới cơ sở báo chí, phát thanh, truyền hình, thông tin điện tử, cơ sở xuất bản thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, 100% cơ quan báo chí Việt Nam sẽ vận hành vào năm 2030.
Tuy nhiên theo báo cáo của Bộ Thông tin và Truyền thông, tính đến năm 2024, chỉ mới có 40% cơ quan báo chí địa phương vận hành mô hình tòa soạn hội tụ. Do đó việc tinh gọn cơ quan báo chí, hợp nhất báo, đài địa phương sẽ là điều kiện quan trọng giúp việc triển khai mô hình tòa soạn hội tụ được đồng bộ, thông suốt.
Đổi mới theo mô hình hiện đại
Chia sẻ tại Hội thảo khoa học "Sắp xếp, kiện toàn cơ cấu tổ chức các cơ quan báo chí khối Đảng ở Trung ương và địa phương”, Thạc sĩ Nguyễn Thị Thanh Thủy, Trưởng phòng Quản lý báo chí, Bộ Thông tin và Truyền thông cho rằng: Quá trình hợp nhất các cơ quan báo, tạp chí có mô hình, cơ chế tài chính khác nhau gặp những khó khăn nhất định về quy trình, thủ tục. Một số cơ quan sau hợp nhất còn chưa thể hiện sự thống nhất trong hoạt động. Bên cạnh đó chi phí đầu tư vào công nghệ, như hệ thống quản lý nội dung (CMS) hoặc công cụ AI, là bài toán nan giải, đặc biệt với các địa phương có ngân sách hạn chế.
Việc chuyển sang mô hình đa phương tiện đòi hỏi đội ngũ phóng viên nâng cao kỹ năng số, từ sản xuất video ngắn đến quản lý mạng xã hội. Liên quan đến vấn đề này, nhà báo Phùng Công Sưởng, Tổng Biên tập Báo Tiền Phong, phân tích: Nhiều cơ quan báo chí chưa triển khai được chuyển đổi số do thiếu nhân lực công nghệ và cơ chế đãi ngộ phù hợp. Chỉ khi có mức lương cạnh tranh thì mới giúp giữ chân và thu hút nhân tài trong lĩnh vực công nghệ trong hoạt động báo chí. Số liệu thống kê cuối năm 2024 của Bộ Thông tin và Truyền thông cho thấy hiện mới có 30% số phóng viên tại các cơ quan báo chí địa phương được đào tạo kỹ năng số bài bản.
Quá trình hợp nhất các cơ quan báo, tạp chí có mô hình, cơ chế tài chính khác nhau gặp những khó khăn nhất định về quy trình, thủ tục. Một số cơ quan sau hợp nhất còn chưa thể hiện sự thống nhất trong hoạt động. Bên cạnh đó chi phí đầu tư vào công nghệ, như hệ thống quản lý nội dung (CMS) hoặc công cụ AI, là bài toán nan giải, đặc biệt với các địa phương có ngân sách hạn chế.
|
Việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức, bộ máy các cơ quan báo chí hiện nay cũng sẽ đem tới sự chuyển đổi căn bản về tư duy trong quản lý, điều hành và hoạt động của báo chí. Theo đó giúp giải quyết tình trạng chồng chéo, phân tán, kém bản sắc; các cơ quan báo chí sẽ có điều kiện tập trung nguồn lực, nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ phóng viên, sản xuất nội dung chất lượng cao, .
Thực ra, việc hợp nhất các tòa soạn báo chí là yêu cầu có tính cấp bách không chỉ ở Việt Nam mà ở nhiều quốc gia. Như tại Canada, tập đoàn truyền thông công CBC/Radio- Canada bắt đầu hợp nhất các bộ phận phát thanh, truyền hình và báo điện tử, nhằm tinh gọn bộ máy và cạnh tranh với các nền tảng số. Quá trình này tích hợp các tòa soạn riêng lẻ thành một tòa soạn hội tụ, cho phép chia sẻ nội dung trên radio, TV và website.
Tương tự, tại Thụy Điển, Đài Phát thanh Thụy Điển (Sveriges Radio - SVT) và Đài Truyền hình Thụy Điển (Sveriges Television - SR) hợp nhất các chức năng hỗ trợ như công nghệ và quản lý nội dung . Nhờ sự "mạnh tay” này, SVT/SR tạo ra một nền tảng số chung là "SVT Play” để phân phối tin tức và chương trình. Điểm tương đồng của những mô hình này đó là việc tinh gọn tổ chức bộ máy cơ quan báo chí, vừa giúp giảm chi phí, vừa đẩy mạnh phát triển công nghệ số để tiếp cận công chúng.
Thực tiễn triển khai và kinh nghiệm từ các quốc gia, đặt ra một số yêu cầu với các cơ quan báo chí sau tinh gọn, hợp nhất.
Thứ nhất, đầu tư vào hạ tầng công nghệ số cần được xem là yếu tố then chốt.
Thứ hai, đào tạo kỹ năng số cho phóng viên, giúp họ thích nghi với mô hình báo chí đa phương tiện.
Thứ ba, hợp tác với doanh nghiệp công nghệ giúp giảm chi phí đầu tư, đồng thời đẩy mạnh hợp tác quốc tế về chuyển đổi số báo chí.
Cuối cùng, tăng cường vai trò công chúng thông qua việc xây dựng các kênh tương tác, giúp báo chí trở nên gần gũi hơn với độc giả. Sự đón nhận, cộng hưởng của cộng đồng sẽ tạo đà cho báo chí ngày càng phát triển và phát huy vai trò, trách nhiệm trong đời sống xã hội.
(Theo NDO)