Lần ấy, tôi được Bưu điện tỉnh Yên Bái mời đi viết bài về Bưu điện -Văn hóa xã Cẩm Nhân (Yên Bình). Vì con đường đông hồ Thác Bà chưa thông nên phải vòng sang Hàm Yên (tỉnh Tuyên Quang) mới có lối đến nơi. Khi vượt đèo Gàng cũng là lúc trời đổ mưa to, mặt đường đầy những thùng vũng, trơn tuột. Chưa đến đỉnh mà xe ô tô bị vướng lầy không thể leo được, đành tính bài quay lại. Mấy anh em phải xuống bê đá chèn bánh, lấp vũng xe mới thoát hiểm. Làm xong vừa mệt, vừa đói. May có bánh lương khô mang theo phòng khi lỡ độ đường, bẻ ra chia nhau mỗi người một mẩu mà ngon không kém gì đặc sản nhà hàng.

Tuy không lấy được tư liệu để viết bài nhưng ấn tượng về gian khổ công tác nơi vùng cao thì khó có thể quên. Lại cuối tháng Tám năm ngoái, đi công tác Mù Cang Chải để làm báo kỷ niệm ngày thành lập  huyện. Trở về qua đèo Khau Phạ gặp ngay hoàn lưu cơn bão số 5. Khỏi phải nói mức độ gió mưa, nước từ trên cao trút xuống ào ào như ai cầm thùng mà đổ. Xuống khỏi đỉnh đèo một thôi thì gặp đất sụt chặn đường, quay lại cũng vướng cây đổ ngăn lối. Trong khi đó đất đá văng theo nước rơi lộp độp xung quanh, có chiếc xe tải đi phía trước bị đá xé thủng bạt che và làm móp cả ca bin thép.

Một bên núi cao, một bên vực thẳm, nơm nớp suốt cả chục tiếng đồng hồ mới thông đường. Thậm chí chuyến đi Nậm Khắt, khi xuống dốc xe bị bó phanh trượt dài và chỉ kịp dừng trước miệng vực chưa đến chiều dài chiếc đũa. Rồi đi Phình Hồ, Tà Xi Láng gập người vượt dốc mặt ngựa; đến Chế Tạo cuốc bộ cả ngày đường... Những chuyến đi như vậy khá quen thuộc với người làm báo.

Vất vả thế mà tôi và đồng nghiệp vẫn thích đến với vùng cao. Vừa là nhiệm vụ nhưng phải chăng cuộc sống đang từng ngày đổi thay nơi đặc biệt khó khăn hấp dẫn? Còn nữa, chính cái tình của đồng bào các dân tộc Mông, Dao, Thái, Tày, Khơ Mú, Xa Phó... mời gọi chúng tôi đến với họ. Cũng lần vượt đèo Khau Phạ, về đến Tú Lệ thì trời đã khuya. Vì tắc đường mà xe cộ, hành khách dừng lại đông đến nỗi nhà trọ hết chỗ. May mắn quen biết ông Hà Đàm - Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc xã. Đánh liều gõ cửa tìm chỗ tá túc qua đêm cho cả đoàn. Chẳng những không bị từ chối lại được chủ nhà soạn sửa chăn đệm mời khách quý và chúc đôi ly rượu uống để ngủ được ngon.

Còn Thào A Tông ở xã Pá Hu, huyện Trạm Tấu, nghe khách đến nhà là bỏ cả việc nương về tiếp. Xa chợ nhưng được cái sẵn “cây nhà lá vườn”, quơ tay bắt một con gà, nhổ vội nắm cải nương đủ nấu bữa cơm mời khách. Cư A Phần ở xã Nà Hẩu (Văn Yên) cũng vậy. Nhà trên đỉnh dốc Ba Khuy, mỗi khi vượt dốc vào Nà Hẩu không thể không dừng chân nghỉ. Cư A Phần hiếu khách, rất buồn khi cơm mời không đắt, rượu chúc không vơi. Bây giờ có xe ô tô song hầu như đi qua mọi người đều dừng ghé lại.

Đến với đồng bào để hiểu cuộc sống còn nhiều khó khăn, vất vả và cũng học tập thêm nhiều cách nói mộc mạc mà hàm ngôn của người vùng cao. Nếu không đến với đồng bào Tày Lục Yên thì dễ chi hiểu thành ngữ “Trâu béo kéo trâu gầy” và càng ngỡ ngàng với câu “Đi khắp rừng không khắp búi”, “Một tai bỏ ngoài chợ”.. của người Dao Văn Yên.

Sinh thời, nhà thơ Chế Lan Viên từng viết: “Cuộc sống vỗ vào ta trăm ngàn lớp sóng, chớ ngồi trong phòng ăn bọt biển anh ơi”. Cuộc sống nơi vùng cao Yên Bái đã cho tôi và các bạn tôi nhiều tác phẩm báo chí tốt, tạo được ấn tượng sâu sắc với bạn đọc. Những cái tên: Suối Giàng, Chế Tạo, Nà Hẩu, Khai Trung, Làng Nhì... ngày càng trở nên gắn bó máu thịt và sẽ là mạch nguồn khơi hứng cho sáng tạo khi ta dám đến với VÙNG CAO.

Thế Quynh