Có một thực tế là phần đông người dân đã có nhận thức tốt về công tác DS-KHHGĐ. Số người chấp nhận quy mô gia đình có từ 1 đến 2 con, không đẻ dày, đẻ sớm để có điều kiện chăm sóc và phát triển kinh tế gia đình ngày một nhiều. Đã có 24/180 xã, phường trong nhiều năm không có người sinh con thứ 3 trở lên, chất lượng dân số được nâng lên. Hệ thống cung cấp dịch vụ KHHGĐ được phát triển mạnh đến cơ sở, 48 xã đạt chuẩn Quốc gia về y tế, 100% số xã đủ điều kiện làm dịch vụ KHHGĐ.

 Song, bên cạnh những kết quả đã đạt được, tỷ lệ sinh đã và đang gia tăng mạnh, nếu không có biện pháp, giải pháp mạnh thì khó có thể hoàn thành mục tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh. Trong ba năm trở lại đây, tỷ suất sinh thô liên tục tăng 0,23%. Nhất là huyện Trạm Tấu và Mù Cang Chải, tỷ lệ tăng dân số tự nhiên vẫn còn ở mức 2,5%, tỷ lệ sinh con thứ 3 chiếm 40%; số con trung bình của mỗi bà mẹ là 5 con, cao gấp 2 lần so với mức bình quân chung của toàn tỉnh.

Khó khăn hơn là nhận thức của một bộ phận nhân dân, thậm chí cả cán bộ, đảng viên còn rất hạn chế.

Một vấn đề đáng báo động, là hiện nay bên cạnh những phong tục tập quán lạc hậu, tư tưởng sinh con trai để có người “chống gậy” còn rất nặng nề. Những năm trước đây, cán bộ, đảng viên thực hiện khá tốt kế hoạch hoá gia đình, thì nay 9/9 huyện thị đều có cán bộ, đảng viên sinh con thứ 3. Thậm chí có cả những cán bộ, đảng viên đang giữ trọng trách cao ở xã, ở huyện cũng vi phạm sinh con thứ 3.

Tuy số này không nhiều, nhưng lại có tác động rất lớn đến việc tuyên truyền vận động nhân dân thực hiện sinh đẻ có kế hoạch. Khi cán bộ dân số, rồi chính quyền, đoàn thể đến vận động người dân cứ vin vào cán bộ, đảng viên đẻ được thì tôi cũng đẻ được! Một trong những nguyên nhân gây sinh đẻ không có kế hoạch nữa là chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khoẻ sinh sản, KHHGĐ ở cấp xã còn rất hạn chế. Tỷ lệ các cặp vợ chồng áp dụng các biện pháp tránh thai ngày một giảm, nhất là áp dụng các biện pháp tránh thai hiện đại như: triệt sản, đặt dụng cụ tử cung chỉ đạt 35-40%.

Tỷ lệ tăng dân số tự nhiên ở mức 1,211%, tuy có giảm nhưng Yên Bái vẫn nằm trong số 23 tỉnh thành có mức sinh cao nhất nước. Đến nay, toàn tỉnh có 758.400 người, mức tăng bình quân mỗi năm là 10 nghìn người. Chú ý hơn cả là nhóm người trong độ tuổi tăng nhanh, từ 56% năm 2001 lên 67% năm 2008. Bên cạnh nguồn lao động dồi dào, thì cũng là thách thức lớn trong giải quyết việc làm, cải thiện chất lượng giáo dục, nâng cao đời sống nhân dân.
     

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, là trong thời gian qua có một số cấp ủy, chính quyền chưa thực sự quan tâm đến công tác dân số. Việc kiểm tra, đánh giá việc thực hiện chính sách dân số không được chú trọng, nhất là khâu xử lý vi phạm cán bộ, đảng viên trong việc thực hiện chính sách dân số. Hệ thống làm công tác dân số thiếu tích cực, nhất là trong năm 2007, tư tưởng chia tách, giải thể, sát nhập… đã ảnh hưởng đến công tác chuyên môn. Đội ngũ cán bộ làm công tác dân số cơ sở còn thiếu và yếu về chuyên môn. Trong 180 cán bộ dân số xã, chỉ có 35% có trình độ chuyên môn, còn lại chưa qua đào tạo. Đội ngũ cộng tác viên dân số thôn, bản khá hùng hậu 2.409 người, nhưng hiệu quả hoạt động hạn chế…
       

Công tác dân số là một bộ phận quan trọng của chiến lược phát triển đất nước, yếu tố cơ bản để nâng cao chất lượng cuộc sống của từng người, từng gia đình và của toàn xã hội. Do vậy mỗi người, mỗi gia đình phải nhận thức đầy đủ và thực hiện tốt công tác sinh đẻ có kế hoạch. Cán bộ, đảng viên phải là những người đi đầu, không sinh con thứ ba “dù gái hay trai chỉ hai là đủ”.

Các cấp chính quyền, đoàn thể phải vào cuộc quyết liệt và đưa công tác dân số trở thành một nhiệm vụ quan trọng, trong chiến lược phát triển kinh tế-xã hội địa phương. Đưa việc thực hiện chính sách dân số vào công tác đánh giá, bình xét thi đua, khen thưởng đối với cán bộ, đảng viên. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động giáo dục thường xuyên, liên tục trong các tầng lớp nhân dân.

Mở rộng và nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc SKSS-KHHGĐ trong cộng đồng dân cư. Khẩn trương kiện toàn, củng cố lực lượng cán bộ làm công tác dân số từ tỉnh đến huyện, chỉ sử dụng những cán bộ tâm huyết, nhiệt tình và có trách nhiệm. Xử lý nghiêm minh những cán bộ, đảng viên và nhân dân vi phạm chính sách dân số. Huyện nào, xã nào để người dân sinh đẻ không có kế hoạch, cán bộ chủ chốt địa phương đó phải bị kiểm điểm, phê bình, thậm chí kỷ luật, miễn nhiệm.

Ngọc Trúc