Đến năm 2000, gia đình ông Đông có nhu cầu canh tác nên nhiều lần đòi lại 02 thửa đất trên nhưng không được. Chính vì vậy, ngày 16/9/2004 ông Đông đã ủy quyền cho vợ là Phạm Thị Dục khởi kiện ra toà dân sự - Toà án nhân dân huyện Yên Bình. Đến nay, sau 5 lần xét xử từ sơ thẩm đến phúc thẩm, sự việc vẫn chưa đến hồi kết…

Lật lại các bản án dân sự đã xét xử

Căn cứ vào sự việc, chứng cứ có thật, Toà án nhân dân huyện Yên Bình đã xét xử bản án dân sự sơ thẩm (lần 1) số 02/2005/DSST ngày 20/4/2005, quyết định buộc gia đình ông Lương Bá Ư phải trả lại toàn bộ 02 thửa đất số 9 và 126a đã mượn.

Gia đình ông Đông có trách nhiệm bồi thường giá trị đồi keo và cây cối mà ông Ư đã trồng trên 2 thửa đất giá trị trên 19 triệu đồng, theo biên bản đã kiểm kê mà gia đình ông Ư và các ban, ngành đã ký.

Tuy nhiên, bị đơn là ông Lương Bá Ư đã uỷ quyền cho con trai là anh Lương Bá Độ tham gia tố tụng, không chấp nhận quyết định của Toà án nhân dân huyện và kháng cáo lên toà cấp trên.

Tại bản án phúc thẩm số 22/2005/DSPT ngày 14/7/2005 của Toà án nhân dân tỉnh Yên Bái đã xử: Huỷ bản án sơ thẩm số 02 của Toà án nhân dân huyện Yên Bình, giao giải quyết lại theo trình tự.

Toà án huyện Yên Bình xét xử sơ thẩm (lần 2) tại bản án số 04/2006/DSST ngày 31/8/2006: bác yêu cầu khởi kiện đòi lại thửa đất 126a có diện tích 1.350m2 của ông Lương Bá Đông đối với ông Lương Bá Ư; buộc ông Ư phải trả lại cho ông Đông thửa đất số 9 diện tích 22.800m2. Vợ chồng ông Lương Bá Đông phải thanh toán tiền bồi thường cây keo trên thửa đất số 9 cho ông Ư là 38.310.000 đồng.

Đến lúc này thì cả nguyên đơn và bị đơn đều không nhất trí hoàn toàn với bản án sơ thẩm (lần 2) và tiếp tục kháng cáo lên toà cấp trên. Một lần nữa, Toà án nhân dân tỉnh Yên Bái chấp nhận kháng cáo của bà Phạm Thị Dục và ông Lương Bá Độ theo trình tự phúc thẩm (lần 2).

Hội đồng xét xử phúc thẩm bản án số 30/2006/DSPT ngày 19/12/2006 cho rằng, việc tranh chấp về quyền sử dụng đất (QSDĐ) tuy chỉ xảy ra ở phạm vi giữa hai gia đình ông Đông với ông Ư, nhưng phần đất tranh chấp này có liên quan đến diện tích đất của Lữ đoàn 543 đã được UBND tỉnh giao đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, cấp xét xử sơ thẩm mới chỉ căn cứ vào một số chứng cứ để xác định diện tích tranh chấp giữa ông Đông với ông Ư.

Do đó, toà phúc thẩm Quyết định huỷ bản án sơ thẩm số 04/2006/DSST ngày 31/8/2006 của Toà án nhân dân huyện Yên Bình, chuyển hồ sơ vụ án cho toà án cấp sơ thẩm giải quyết lại.

 Mới đây nhất, Toà án nhân dân huyện Yên Bình mở phiên toà sơ thẩm (lần 3) bản án số 03/2007/DSST ngày 14/6/2007, Hội đồng xét xử nhận định: thửa đất 126a vườn tạp có diện tích 1.350m2 mà ông Đông trình bày đã cho ông Ư mượn, còn ông Độ trình bày diện tích đang tranh chấp không phải là thửa 126a mà là đất của Lữ đoàn 543 (nay đã giao cho Sư đoàn B55) do gia đình khai phá canh tác từ trước năm 1990 khi Lữ đoàn chuyển đi.

Qua thực tế xem xét thẩm định, đo đạc lại tại chỗ đã xác định đất đang tranh chấp có diện tích 2.709m2 không thuộc thửa 126a mà nằm trong diện tích đất quốc phòng đã giao cho Lữ đoàn 543. Hiện tại thửa 126, 126a nằm liền kề với diện tích đang tranh chấp. Thửa 126, 126a hiện tại do chính gia đình ông Đông đang quản lý sử dụng.

Do đó yêu cầu đòi lại thửa đất số 126a của ông Đông đối với ông Ư là không có căn cứ nên không được chấp nhận. Còn diện tích đất 2.709m2 hiện đang do ông Ư canh tác là đất cấp cho Lữ đoàn 543 trước đây.

Đối với thửa đất số 9 nằm trong giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) đã cấp cho ông Lương Bá Đông, hiện tại ông Ư đang trồng keo. Cũng như các lần xử trước, theo bà Dục (người đứng đơn) thì gia đình cho ông Ư mượn để canh tác, còn gia đình ông Ư trình bày đã mua của ông Đông với giá 1,5 triệu đồng từ năm 1995.

Ông Ư đưa ra chứng cứ việc mua bán thửa số 9 do tin tưởng nhau nên không có giấy tờ mua bán, nhưng có ông Lương Văn Xuân là em trai cùng cha khác mẹ với ông Ư, là anh trai ruột của ông Đông và anh Lương Bá Mai (con trai ông Ư) mang tiền sang nhà ông Đông để thực hiện việc mua bán và có một số người nữa làm chứng… mà không có một văn bản pháp lý nào đưa ra.

Theo đó, HĐXX sơ thẩm kết luận hợp đồng vô hiệu nên phải khôi phục lại tình trạng ban đầu, buộc ông Ư phải trả lại diện tích 22.800m2 đất cho gia đình ông Đông. Tuy nhiên, ông Đông phải hoàn trả tiền mua bán đất ban đầu 1.500.000 đồng (12/1995), nhưng tính tiền trượt giá chênh lệch là 112.500.000 đồng.

 Do cả 2 bên đều có lỗi không làm thủ tục mua bán đất theo luật định nên phải chịu số tiền chia đôi là 56.250.000 đồng, và bồi thường tiền chồi cây sở (đã có sẵn từ trước) trên thửa số 9 là 3.322.000 đồng. Tổng cộng gia đình ông Đông phải hoàn trả cho gia đình ông Ư số tiền là 61.072.000 đồng. Gia đình ông Đông được sử dụng toàn bộ 476 chồi cây sở còn lại trên thửa số 9.

Cần một phiên toà thấu tình đạt lý

Việc xét xử giải quyết vụ đòi tài sản của bà Phạm Thị Dục từ năm 2005 đến nay đã 3 lần sơ thẩm, 2 lần phúc thẩm vẫn chưa được các bên chấp thuận. Để làm rõ vấn đề này, chúng tôi đã liên hệ với Toà án nhân dân huyện Yên Bình nhưng nhiều lần không gặp vì lãnh đạo đều đi vắng. Liên lạc trực tiếp qua điện thoại với số máy của Chánh án nhưng ông đã thẳng thừng từ chối không tiếp phóng viên. 

Tìm hiểu sự việc qua nhiều nguồn tin, trong đó các kết luận của toà đưa ra, người ta nhận thấy đều chưa thật sự thấu tình đạt lý. Vì ông Ư không thể dựa vào các nhân chứng là anh em trong gia đình để chứng minh việc mua đất của ông với ông Đông là có thật.

Một số điều trong Luật Dân sự năm 2005 quy định “Hợp đồng chuyển nhượng QSD đất phải được lập thành văn bản có công chứng, chứng thực theo quy định của pháp luật”. Ông Lương Tuấn Ngọc - Chủ tịch UBND xã Đại Đồng cho biết: “Trong vụ kiện này, ông Ư khai mua thửa đất số 9 diện tích 22.800m2 đất rừng của ông Đông nhưng không xuất trình được văn bản, hợp đồng mua bán đất theo quy định của pháp luật, không làm thủ tục đăng ký QSDĐ tại UBND xã nên không có cơ sở để xác định việc mua bán này. Trước đó, UBND xã cũng đã nhiều lần giải quyết bằng hoà giải nhưng không thành khiến sự việc phải đưa ra toà”.

Trong khi đó toà sơ thẩm xử (lần 3) ông Đông được trả lại đất nhưng phải hoàn trả số tiền trượt giá 1,5 triệu đồng thời điểm mua bán năm 1995 lên 114 triệu đồng (thời điểm tháng 6/2007) mà ông Ư khai đã mua của ông Đông, vô hình chung toà đã công nhận có việc mua bán đất giữa hai ông và  buộc ông Đông phải hoàn trả số tiền 61.072.000 đồng là không hợp lý.

Đối với thửa đất 126a có diện tích 1.350m2 đất vườn tạp, nhân chứng là người của đơn vị B55 cho rằng nhiều năm nay vẫn thấy ông Ư canh tác trên thửa đất đang tranh chấp và đó là thửa đất ông Ư mượn của quân đội. Tuy nhiên, nhân chứng không đưa ra văn bản nào chứng nhận việc gia đình ông Ư mượn của quân đội, cũng như ông Ư đã khai trước đó là mượn của ông Minh - Lữ trưởng 543.

 Ở thời điểm đó Lữ đoàn 543 chưa được cấp đất nên không có đất cho mượn. Hơn nữa, ngày 24/5/2007 đại tá Ngô Đình Điểm- Lữ đoàn trưởng Lữ đoàn 543 xác nhận: Từ khi thành lập Lữ đoàn (1979) đến khi bàn giao đất cho cho Sư đoàn B55 (2002) Lữ đoàn không cho gia đình ông Lương Bá Ư xã Đại Đồng mượn đất để canh tác lần nào và không có đồng chí nào trong Ban chỉ huy tên là Minh.

Theo biên bản xác định ranh giới, mốc giới đất của UBND xã Đại Đồng lập ngày 14/4/1997 thì thửa đất giao cho Lữ đoàn 543 không có mặt nào tiếp giáp với đất của ông Đông. Thực tế, thửa đất 126, 126a, 127 cùng vẽ chung một sơ đồ, đứng tên ông Đông nằm phía tây nam và cách kho của Lữ đoàn một con đường mòn. Việc Công văn số 400/STNMT của Sở Tài nguyên - Môi trường xác định thửa đất 126, 126a không nằm trong đất của quốc phòng, cùng với việc Lữ đoàn 543 xác nhận không cho ông Ư mượn đất, trong khi ông Ư không chứng minh được QSDĐ thửa đất ông đang canh tác, điều đó khẳng định thửa đất đang tranh chấp là không phải của ông Ư.

Dư luận nhân dân mong muốn Hội đồng xét xử các cấp cần xét xử triệt để việc đòi lại đất của gia đình ông Lương Bá Đông, chấm dứt việc khiếu kiện, kháng cáo kéo dài nhiều năm nay, gây khó khăn và mất nhiều thời gian cho cả nguyên đơn và bị đơn khi phiên toà chưa có hồi kết.   

 Huy Văn