Đây là những tài liệu quý hiếm có giá trị rất lớn về mặt lịch sử, văn hóa, ngôn ngữ, văn học, tôn giáo có từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XIX, cách đây khoảng 300 năm, đã và đang bị thời gian cùng sự biến đổi khí hậu ăn mòn. Tài liệu hầu hết là độc bản, được viết tay trên giấy dó, bìa bằng giấy bồi, vải, vỏ cây.

Bà Trần Thị Thuỷ - Trưởng Phòng Địa chí, Thư viện tỉnh cho hay:  “Qua những người lược biên trước đây đánh giá thì nguồn tài liệu sách cổ hiện đang có tại Thư viện là nguồn tài liệu rất quý hiếm về rất nhiều lĩnh vực. Những tài liệu cổ này hầu hết là của đồng bào các dân tộc ít người được lưu hành bằng những bản chép tay, trong số đó Thư viện tỉnh đã thực hiện lược biên được một số tài liệu. Tuy nhiên, công tác lược biên và phục chế sách cổ tại đơn vị còn rất khó khăn, ví như có rất nhiều tài liệu quý chưa được xử lý để cung cấp thông tin cho bạn đọc...".

Thực hiện chương trình hợp tác với tỉnh bạn Val de marne, Cộng hòa Pháp trong việc bảo quản, số hoá các tài liệu cổ từ năm 2007, với nguồn kinh phí đối ứng tỉnh cấp, năm 2011, phía bạn Pháp đã hỗ trợ kinh phí giúp Thư viện tỉnh đầu tư trang bị máy scan để số hoá tài liệu, đồng thời hỗ trợ gần 400 hộp các-tông trung tính để bảo quản các tài liệu sách cổ. Năm 2013, chương trình số hóa đầu tiên được đơn vị thực hiện là bộ sưu tập tài liệu cổ gồm gần 400 cuốn sách viết bằng chữ Hán Nôm và chữ Thái cổ.

Cho đến nay, Thư viện tỉnh đã tiến hành số hóa tại đơn vị được gần 80 cuốn trong tổng số gần 400 cuốn tài liệu bằng chữ Thái cổ và chữ Hán Nôm, với khoảng trên 5 nghìn trang văn bản các ký tự cổ; đồng thời xây dựng cơ sở dữ liệu toàn văn để đáp ứng nhu cầu của đông đảo bạn đọc trên wbesie của đơn vị tại địa chỉ: thuvientinhyenbai.gov.vn, nhằm hạn chế sử dụng bản gốc để bảo quản lâu dài các di sản văn hóa thành văn của đồng bào các dân tộc tỉnh Yên Bái trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam và gìn giữ lâu dài cho thế hệ mai sau.

Thư viện tỉnh cũng đã xử lý và gửi về phục chế tại Thư viện Quốc gia được 40 cuốn tài liệu Hán Nôm và chữ Thái cổ. Theo bà Lê Tú Anh – Giám đốc Thư viện tỉnh, hiện chỉ có Thư viện Quốc gia là đơn vị duy nhất có khả năng phục chế các tư liệu cổ đảm bảo vừa giữ gìn được nguyên bản gốc mà vẫn duy trì và phục vụ bạn đọc thuận lợi, bảo quản tài liệu được lâu dài. Thư viện mong muốn đưa được những thông tin tài liệu quý này phục vụ đông đảo bạn đọc. Tuy nhiên, kinh phí hạn hẹp và thiếu người biên dịch khiến nguồn tài liệu này ít được sử dụng, giá trị của tài liệu quý chưa được nhiều người biết đến.

Đứng trước nguy cơ chữ Thái cổ, chữ Hán Nôm các dân tộc thiểu số dần bị mai một, những người biết chữ Thái cổ, chữ Hán Nôm ngày càng trở nên hiếm do tuổi cao, sức yếu, việc truyền dạy loại chữ cổ này ở các địa phương còn nhiều khó khăn thì việc phục chế và số hoá các tài liệu cổ viết bắng chữ Hán Nôm và Thái cổ mà Thư viện tỉnh đang nỗ lực thực hiện là một việc làm cần thiết, cần sự chung tay góp sức của cộng đồng, sự quan tâm của ngành chức năng và chính quyền các cấp để phục chế, số hóa và bảo quản lâu dài nguồn tài liệu cổ quý hiếm này phục vụ rộng rãi nhu cầu thông tin, tìm hiểu, giúp bạn đọc và nhân dân các dân tộc trong tỉnh hiểu được giá trị lịch sử cũng như các giá trị văn hóa truyền thống của địa phương.  

P.M