Đam mê nghệ thuật nhiếp ảnh, ham tìm tòi sáng tạo, tích cực học hỏi, lại được sống, công tác tại một nơi được coi là “vựa ảnh” của vùng Tây Bắc, đã tạo nên một bước ngoặt lớn trong cuộc đời Vũ Chiến. Từ một cán bộ văn phòng, năm 1998, Vũ Chiến được kết nạp vào Hội Văn học Nghệ thuật Yên Bái, chuyên ngành nhiếp ảnh.

Đây là một dấu mốc quan trọng cho sự phấn đấu của anh trên con đường nghệ thuật nhiếp ảnh để có những đột phá mới. Nghệ thuật đã không phụ mồ hôi, công sức của người đam mê và tâm huyết, trong 10 năm tiếp theo, Vũ Chiến đã gặt hái khá nhiều thành công, đủ tiêu chuẩn kết nạp vào Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam năm 2009. Từ đây, con đường nghệ thuật nhiếp ảnh càng cuốn hút anh. Đến nay, Vũ Chiến đã có gần 20 năm gắn bó với loại hình nghệ thuật không gian- khoảnh khắc và ánh sáng này.

Không thể kể hết những nơi Vũ Chiến đã đến từ Bắc chí Nam, cũng không thể kể hết các sáng tác của anh. Chỉ nhìn vào những tác phẩm đoạt giải và được trưng bày, triển lãm cũng đã phần nào thấy được những thành tựu nhiếp ảnh của Vũ Chiến: 2 giải giải thưởng văn học nghệ thuật Yên Bái hàng năm (Mùa xuân tới trường - giải B, Điện đến vùng cao - giải C); 2 giải Giải thưởng Liên hoan ảnh nghệ thuật khu vực miền núi phía Bắc hàng năm của Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam (Hạnh phúc giản đơn - Huy chương Bạc, Hòa âm Suối Giàng - Huy chương Đồng).

Ngoài ra còn nhiều giải thưởng các cuộc thi ảnh của Báo Yên Bái, của các ngành, các địa phương trong tỉnh. Nhưng để làm nên một tên tuổi Vũ Chiến trong làng ảnh Việt Nam, thì còn phải kể đến các ảnh anh tham dự các cuộc thi ảnh cấp quốc gia và quốc tế. Đó là các cuộc thi ảnh Du lịch Việt Nam, ảnh Di sản Việt Nam, ảnh nghệ thuật quốc tế.

Trong khi phải cạnh tranh với nhiều tay máy cự phách trong và ngoài nước, với những đối tượng chụp là các phong cảnh, di sản đắt giá khác của nhiều vùng, miền, Vũ Chiến vẫn có sự lựa chọn đối tượng chụp ngay trên vùng đất của mình, lựa chọn thời điểm bấm máy và góc chụp đắt giá để sáng tạo nên các tác phẩm ngang tài, ngang sức. Cuộc thi ảnh Du lịch Việt Nam lần thứ 5, với chủ đề “Việt Nam, vẻ đẹp bất tận” ảnh Mùa vàng Mù Cang Chải của Vũ Chiến đã giành giải khuyến khích.

Cuộc thi ảnh Di sản Việt Nam, bao gồm cả di sản thiên nhiên và di sản văn hóa vật thể (di tích kiến trúc nghệ thuật, di tích lịch sử- văn hóa), di sản văn hóa phi vật thể (nghệ thuật truyền thống, lễ hội, trò chơi dân gian, nghề truyền thống, phong tục tập quán, tín ngưỡng) với mục đích tôn vinh những di sản dân tộc, giới thiệu với bạn bè quốc tế, làm cho con người thêm yêu quê hương, đất nước, biết trân trọng những giá trị di sản của dân tộc, để khám phá, lưu giữ, bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa của di sản, Vũ Chiến đã đoạt giải thưởng trong 2 năm liên tiếp.

Năm 2012, giải 3 cho tác phẩm “Vào vụ”, giải khuyến khích cho tác phẩm “Hạnh phúc giản đơn”. Năm 2013, có 6.000 ảnh trong đó có 3.783 ảnh đơn, 267 ảnh bộ của 399 tác giả trong cả nước tham gia dự thi, trong số 100 ảnh chọn treo và đoạt giải, bộ ảnh “Nghề nông ruộng bậc thang Mù Cang Chải” của Vũ Chiến được tặng thưởng bộ ảnh xuất sắc, được trưng bày triển lãm tại 17 điểm của 16 tỉnh, thành phố trong cả nước.

Tại các cuộc thi ảnh quốc tế, cuộc thi năm 2012 do Câu lạc bộ Gia Định đăng cai tổ chức, tác phẩm Mùa vàng của Vũ Chiến được triển lãm. Đặc biệt, cuộc thi ảnh nghệ thuật quốc tế lần thứ 7- 2013, tổ chức tại Việt Nam (VN13) có 51 quốc gia gửi ảnh tham dự với 15.360 ảnh, trong số 600 ảnh được chọn treo Vũ Chiến có 2 tác phẩm: Mùa vàng và Xuân vùng cao.

Một điều dễ nhận thấy là các tác phẩm đoạt giải của Vũ Chiến đều gắn với văn hóa dân tộc, đặc biệt là với di sản ruộng bậc thang Mù Cang Chải. Ảnh Mùa vàng, anh chụp ruộng bậc thang La Pán Tẩn vào mùa lúa chín, những thửa ruộng lượn tròn mềm mại theo đường bình độ xếp lên nhau như những nấc thang vàng tới đỉnh tròn như một mâm vàng óng ả.

Nhìn vào ảnh ta không chỉ thấy vẻ đẹp của danh thắng cấp quốc gia ruộng bậc thang Mù Cang Chải mà còn thấy sự lao động bền bỉ và sáng tạo độc đáo, sự khai thác cải tạo và chung sống với thiên nhiên vùng cao cùng khát vọng chinh phục, khát vọng no ấm, hạnh phúc của người Mông suốt bao thế hệ. Những bức ảnh khác, như Điện đến vùng cao, Hạnh phúc giản đơn... tuy đối tượng phản ánh là cuộc sống con người nhưng nó lại được gắn với ruộng bậc thang, như là một nét vẽ mới của thiên nhiên và con người vùng cao.

Tác phẩm “Mùa vàng”.

Ở tác phẩm Điện đến vùng cao, hàng cột điện vượt qua những triền ruộng bậc thang trập trùng không chỉ phản ánh sự kiện điện đã về với các bản Mông xa xôi trên núi cao mà còn phản ánh sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, giữa nông nghiệp và công nghiệp ở vùng miền núi, dân tộc…

Ở đây, ruộng bậc thang và cột điện vừa là hình ảnh cụ thể, có thực, vừa là những tín hiệu nghệ thuật có chức năng thể hiện nội dung khái quát cuộc sống. Đó là một lối phản ánh mở, tạo cho người xem nhiều liên tưởng và chính điều đó mới làm cho ảnh trở thành tác phẩm nghệ thuật. Đạt đến độ chín của lối phản ánh này phải kể đến tác phẩm Hạnh phúc giản đơn.

Hình ảnh một gia đình trẻ người Mông, người chồng nâng cao đứa con nhỏ trên đôi tay vạm vỡ, người vợ ngồi đối diện hướng ánh mắt về đứa con; cả 3 cười: nụ cười tự tin, khỏe khoắn của người chồng; nụ cười rạng ngời, đằm thắm của người vợ; nụ cười thơ ngây, hồn nhiên của con trẻ, cạnh họ là những đống thóc vừa mới ra hạt vun cao bên những vạt lúa chín vàng.

Tất cả những cái cụ thể đó toát lên một nội dung mang tính trừu tượng, đó là hạnh phúc. Hạnh phúc là lao động, là cuộc sống ấm no, là tình cảm gia đình nồng ấm... Ảnh có bố cục chặt chẽ, đứa con trong ảnh vừa là tâm điểm vừa là chất kết dính hình ảnh bố mẹ, kết dính con người với thiên nhiên, lao động và cuộc sống, hiện tại và tương lai, vừa có ý nghĩa phản ánh lại vừa là sự lý giải về bản chất, nguồn gốc của hạnh phúc. Hơi tiếc về cái tên ảnh, chỉ cần đặt là Hạnh phúc, vừa nói được cái bản chất của đối tượng phản ánh, vừa gợi nhiều liên tưởng, suy ngẫm ở người xem.

Thêm hai chữ giản đơn vô hình chung đã hạn hẹp đi ý nghĩa của tác phẩm. Với bộ ảnh được tặng thưởng: Nghề nông ruộng bậc thang Mù Cang Chải, Vũ Chiến đã chụp ruộng bậc thang ở nhiều thời điểm khác nhau trong quá trình hoạt động canh tác của người Mông, từ lúc làm đất, ngâm ải, gieo mạ, cấy lúa, chăm sóc lúa đến khi thu hoạch.  

Có thể xem bộ ảnh này không chỉ là ảnh ruộng bậc thang và sự phát triển của cây lúa trên ruộng bậc thang mà còn là sự thể hiện cả một nền văn minh lúa nước của người Mông trên địa hình miền  núi. Điều quan trọng  nữa là thông qua bộ ảnh, Vũ Chiến đã giới thiệu, quảng bá danh thắng ruộng bậc thang Mù Cang Chải với bạn bè trong nước và quốc tế, làm nên một nhịp cầu kết nối các miền quê danh thắng.

Tôi quen và làm việc gần Vũ Chiến đã lâu, hàng ngày ăn cơm, uống nước cùng nhau nên đúng là thấy “bụt chùa nhà không thiêng”. Vừa rồi xuống thủ đô, trong cuộc trò chuyện với một nghệ sỹ nhiếp ảnh có hạng, khi nói về nhiếp ảnh Yên Bái, anh ta bảo: “Với nhiếp ảnh Yên Bái, tớ rất ấn tượng với ảnh ruộng bậc thang Mù Cang Chải của tay Vũ Chiến....”.

Tôi bảo anh, ở Yên Bái còn nhiều tay máy thành công với ảnh ruộng bậc thang Mù Cang Chải lắm. Anh cười lớn rồi mới nói: “Đúng là có nhiều ảnh đẹp về ruộng bậc thang ở xứ ông nhưng xem ảnh ông phải nhớ một điều là ngoài cảm xúc của con tim về hình ảnh ra ông còn phải nhíu trán để suy nghĩ tìm ý nghĩa nhân văn của nó, có được cái đó mới là thưởng thức ảnh nghệ thuật, ông ạ”.

Câu nói này của anh bạn khiến tôi nghĩ về bản chất của nghệ thuật, dù là tác phẩm thuộc thể loại nào, xây dựng hình tượng bằng chất liệu nào, hình ảnh hay âm thanh, đường nét hay mảng khối, ngôn ngữ hay hình thể con người… thì cũng đều phải có tính tư tưởng cả. Cái lớn lao, sâu xa của nghệ thuật là ở đó, nếu không nó chỉ là những cái xác không hồn, kể cả là xác đẹp mĩ miều bao nhiêu đi chăng nữa. Phải chăng ảnh  nghệ thuật của Vũ Chiến đã tiếp cận được điều đó? Ở anh đã có những cái để chúc mừng nhưng vẫn còn nhiều điều để chờ đợi và hy vọng.

Hiền Lương