Hiện nay, huyện Văn Yên có 24 di tích lịch sử được xếp hạng di tích; trong đó có 2 di tích cấp quốc gia là đền Đông Cuông, xã Đông Cuông và đền Nhược Sơn, xã Châu Quế Hạ.
Cùng với đó, trên địa bàn huyện còn có 19 di tích lịch sử, văn hóa cấp tỉnh gồm: Di chỉ Khảo cổ học bến Mậu A, đền Trạng, đình Mường A, đền Phúc Linh, đình Yên Phú, đền Đại An, đền Gò Chùa, đền Thánh Mẫu, đền Làng Vải, đền Đôi Cô, đền Trái Đó, đình An Dũng, đình Lắc Mường, đình Chạng, đình - đền Tân Hợp, đình Tháp Cái, đền Trái Hút, đình - đền Hoàng Thắng, đền Giếng; 3 di tích lịch sử cách mạng: đồn Đại Bục, đồn Đại Phác, đồn Gióm.
Nhằm gìn giữ và phát huy giá trị các di tích lịch sử, huyện đã xây dựng quy hoạch tổng thể 6 khu di tích gồm: đền Đông Cuông, xã Đông Cuông quy mô 30 ha; đền Trạng, xã Yên Thái 1,48 ha; đình Yên Dũng, xã Yên Hợp 2,92 ha; đền Thánh Mẫu, xã Mậu Đông 0,41 ha; đền Gò Chùa, xã An Thịnh 0,69 ha và đình Mường A, xã Ngòi A 0,33 ha.
Cùng với đó, việc quản lý, tổ chức lễ hội trên địa bàn huyện được tổ chức theo đúng kịch bản. Các lễ hội được phục dựng theo hướng bảo lưu các yếu tố tích cực của lễ hội truyền thống kết hợp với yếu tố mới để phù hợp với yêu cầu phát triển sự nghiệp văn hóa trong giai đoạn hiện nay.
Đặc biệt, những năm gần đây, Văn Yên đã duy trì tổ chức thành công Lễ hội Quế hàng năm; tổ chức Festival thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Thượng Ngàn gắn với hội chợ giới thiệu các sản phẩm quế huyện Văn Yên.
Đặc biệt, tháng 2/2023, Lễ hội đền Đông Cuông được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch ghi danh vào Danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia đã góp phần quan trọng trong việc gìn giữ, bảo tồn, phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa đền Đông Cuông và Lễ hội truyền thống đền Đông Cuông; đồng thời thúc đẩy trách nhiệm bảo tồn, phát huy di sản phục vụ phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Cùng với đó, UBND huyện Văn Yên đã xây dựng "Đề án phát triển du lịch huyện Văn Yên giai đoạn 2020 - 2025”. Mục tiêu của Đề án là xây dựng ngành du lịch theo hướng phát triển mang tính bền vững, lấy du lịch sinh thái, văn hóa, tham quan nghỉ dưỡng, du lịch cộng đồng trên cơ sở khai thác hợp lý và có hiệu quả các nguồn lực làm chủ đạo; đảm bảo sự gắn kết chặt chẽ với các hoạt động dịch vụ - thương mại; gắn kết liên ngành, liên vùng, kết hợp tốt giữa các thành phần kinh tế, tạo ra các sản phẩm du lịch chất lượng cao, đa dạng và phong phú, thu hút được ngày càng nhiều du khách đáp ứng nhu cầu hưởng thụ ngày càng cao của nhân dân và du khách, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, đảm bảo phát triển bền vững và hài hoà xã hội.
Ông Hà Đức Anh - Chủ tịch UBND huyện Văn Yên cho biết: "Huyện đã tập trung huy động xã hội hóa nguồn lực trong việc trùng tu, tôn tạo, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật tại các khu, điểm du lịch; giữ gìn, tôn tạo và phát triển tài nguyên du lịch; xây dựng và đa dạng hoá các sản phẩm du lịch; phát triển nguồn nhân lực; tuyên truyền quảng bá xúc tiến du lịch; tăng cường liên kết khu vực; tu sửa các di tích lịch sử cách mạng, xây dựng các làng nghề, quy hoạch cắm mốc chỉ giới các di tích, nâng cấp đường giao thông tại các khu du lịch; đẩy mạnh các hoạt động thể thao dân tộc truyền thống nhằm gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các di tích lịch sử.
Huyện cũng đã ban hành nhiều chính sách kết nối di sản văn hóa với phát triển du lịch; triển khai nhiều hoạt động quảng bá, tôn vinh, phát huy giá trị của di sản thông qua xây dựng, tổ chức các tour, tuyến du lịch gắn kết với các vùng, miền nhằm quảng bá, giới thiệu di sản văn hóa cũng như bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa vùng đất quế đến bạn bè trong nước và quốc tế”.
Để bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa trên địa bàn huyện, thời gian tới, huyện Văn Yên tiếp tục ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn, tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật trong thực hiện công tác quản lý, tu bổ tôn tạo, phát huy các giá trị di tích lịch sử - văn hóa; đẩy mạnh tuyên truyền Luật Di sản cho người dân; tích cực kêu gọi đầu tư kết cấu hạ tầng, giao thông, khuyến khích hoạt động tu bổ, tôn tạo di tích từ nguồn kinh phí ngoài ngân sách Nhà nước; tạo sự gắn kết giữa bảo tồn phát huy di sản văn hóa với phát triển du lịch của địa phương.
Thanh Tân
