Theo chuyện xưa kể lại, xa xưa, vùng đất Thượng Bằng La vẫn còn khá hoang sơ, mỗi độ xuân về đất trời giao hòa, khí trời hư ảo. Để tưởng nhớ  các vị thần linh đã đem lại hạnh phúc, ấm no cho nhân dân, lúc nông nhàn cũng là lúc xuân đến, nhân dân lại tổ chức đón xuân, vui tết và mời các vị thần linh về múa, hát với nhau. Lối hát đó gọi là dậm thuông. Dậm thuông có rất nhiều điệu, trong đó có một số điệu chính và có ý nghĩa quan trọng là: dậm khăn, lăn tính, múa hoa và múa chèo thuyền. Dậm thuông với người Tày vừa có ý nghĩa tâm linh vừa mang ý nghĩa nghệ thuật với hai bước chính là bước 3 và bước 7. Bước 3 diễn tả trạng thái nhẹ nhàng, uyển chuyển nhưng thanh thoát. Bước 7 sôi nổi, nồng nàn và say đắm.

Nếu như trang phục truyền thống của những thiếu nữ Tày là áo váy và khăn màu đen thì trong lễ hội, đồng bào lại ưa thích áo váy sặc sỡ sắc màu. Dậm thuông có thể múa theo nhóm hoặc di chuyển linh hoạt thành những vòng tròn nhỏ, kết thành vòng tròn lớn. Những động tác xoay người linh hoạt, lúc khoan thai, chậm rãi, lúc uyển chuyển, trữ tình. Những chuyển động đều của cánh tay, cơ thể cùng với áo váy sặc sỡ tựa như bông hoa khổng lồ đang khoe sắc xuân trước gió. Với âm thanh chủ đạo của cây đàn tính cùng các dụng cụ thường ngày như chén, đĩa đã tạo nên những âm hưởng thanh tao, mang đậm sắc thái dân tộc. Dậm thuông trong ngày hội thể hiện rõ nét tính cộng đồng, tình cảm gắn bó, bền chặt của các thế hệ người Tày ở Thượng Bằng La, vừa góp phần cổ vũ, động viên tinh thần của nhân dân tiếp tục hăng say lao động, sản xuất.

Tuy nhiên, cùng với những đổi thay của đời sống kinh tế – xã hội, điệu dậm thuông ít nhiều cũng phần nào bị phai nhạt theo năm tháng. Với ý thức lưu truyền và phát huy bản sắc dân tộc, những năm qua, chính quyền và nhân dân xã Thượng Bằng La đã có nhiều hoạt động nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc. Trong đó, điệu dậm thuông đã được quan tâm đặc biệt. Ngoài việc tìm kiếm, động viên các cụ cao tuổi, các nghệ nhân sưu tầm, nghiên cứu, phát triển những điệu múa cổ truyền, xã còn thường xuyên tổ chức các điệu múa trong những dịp lễ hội và đưa dậm thuông vào giảng dạy tại nhà trường. Nhờ đó, đến nay, các điệu múa dậm thuông được khôi phục và được thể hiện khá thành công tại Lễ hội “Cầu mùa” năm 2008, làm nức lòng nhân dân trong xã và du khách thập phương.

Ngày xuân hòa mình vào những vòng xòe, trong giai điệu thanh tao của cây đàn tính cùng âm hưởng du dương của đất trời, đồng bào Tày ở Thượng Bằng La không chỉ thấy lòng mình rộn rã mà còn thêm tự hào về truyền thống văn hóa quý báu của dân tộc được ông cha sáng tạo, phát triển và gìn giữ qua nhiều thế hệ. Say cùng vòng xòe, mọi người đều thấy được tình cảm gắn bó keo sơn của cộng đồng, làng bản và thắp sáng lên tình yêu quê hương, con người, xứ sở cùng những mong ước về cuộc sống tốt đẹp ngày mai.

Trần Van