Tục này hiện vẫn được đồng bào nơi đây gìn giữ và nhiều khách du lịch khi đến Mường Lò cũng vẫn được bà con làm "Lễ buộc tay". Tục buộc chỉ cổ tay mang đậm nét văn hóa cũng như tỏ lòng thân thiện, hiếu khách nên các địa phương vùng Mường Lò khuyến khích người dân bảo tồn, phát huy trong đời sống tinh thần và trong hoạt động du lịch.

Có tục buộc chỉ cổ tay bởi người ta quan niệm rằng, hồn vía của con người là một thực thể siêu hình vô cùng quan trọng luôn gắn bó với thân xác. Đàn ông có 7 vía, đàn bà có 9 vía và nếu như hồn vía lìa khỏi xác thì người đó sẽ chết hoặc lạc đi vài vía thì người đó luôn ốm đau bệnh tật, không gặp may mắn trong cuộc sống. Vì vậy, khi đến nhà người Tày, người Nùng, ta thường thấy có một chiếc giỏ dán giấy màu xung quanh và đặt trên quá giang của nhà sàn. Đó chính là "bồ vía" - nơi trú ngụ của vía mỗi thành viên trong gia đình. Còn trong nhà của người Thái thì vía lại được trú ngụ trong mô hình một ngôi nhà sàn nhỏ cũng được đặt trên quá giang.

Xuất phát từ quan niệm đó, hàng năm, trẻ nhỏ vì vía còn non nớt, yếu đuối nên thường được gia đình tổ chức lễ buộc vía cổ tay hoặc trẻ được đeo một chiếc vòng vía bằng bạc ở trên cổ hoặc cổ tay. Trẻ nhỏ bế đi xa thì cha mẹ, ông bà thường bôi vào trán trẻ một ít nhọ nồi để đánh dấu cho vía nhớ mà theo về nhà.

 Người già thì vía cũng lú lẫn nên nhiều khi vía đi lạc mà không biết tìm đường về hoặc vía dễ bị ma mãnh rủ hoặc bắt đi nên dễ bị đau yếu mà chết. Khách từ xa đến chơi thì lại có quan niệm rằng, vía có khi vì ham vui ham chơi mà lang thang quên trở về với chủ hoặc là vía lạ dễ bị ma mãnh nơi bản xứ trêu đùa hay làm hại nên bà con làm lễ buộc chỉ cổ tay để giữ cho vía luôn ở bên người, giúp khách được mạnh khỏe và may mắn. 

Người làm lễ buộc chỉ cổ tay phải là người làm nghề mo hoặc đang thờ tổ mo mới làm được. Thầy mo sẽ đặt cuộn chỉ lên bàn thờ làm lễ xin ban cho quyền năng của thế lực siêu nhiên nhập vào cuộn chỉ để phù trợ cho con người giữ được vía, luôn mạnh khỏe, tránh được tai ách và ma mãnh nhìn thấy chỉ buộc ở cổ tay sẽ không dám làm hại vía lạ đến mường. Làm lễ xong, chỉ được mang xuống buộc cho khách: khách nam thì chập bảy sợi chỉ lại rồi buộc vào bên tay trái; khách nữ thì là 9 sợi chỉ buộc vào bên tay phải.

Riêng "Lễ buộc tay" cho người bản địa thì phải chọn ngày và đón thầy đến nhà làm nghi thức cúng tế rồi buộc tay cho cả nhà hoặc khi có người già ốm lâu ngày thì mời thầy về gọi vía rồi mới buộc chỉ cổ tay, mong cho người già khỏe mạnh. Lễ cúng phải có xôi thịt, vàng hương để thầy mo bẩm báo tổ tiên, thần linh, thổ địa, ma nhà cùng hợp sức, giúp hộ mệnh cho người được làm lễ.

Đối với người Mường, lễ buộc chỉ tay còn được gọi là "Lễ làm ngái". Ngái là loại cây giống như cây nghệ, củ có lõi xanh sẫm và được trồng nhiều quanh bờ rào, bờ suối, nghĩa địa. Người Mường quan niệm, cây ngái có sức mạnh xua đuổi tà ma nên ở đâu có ngái mọc là tà ma không dám đến. Vì thế, người ta lấy củ ngái thái hạt lựu, đặt lên bàn thờ làm nghi lễ cúng tế, sau đó xâu vào sợi chỉ theo số lượng vía của nam, vía của nữ rồi mới buộc vào tay. Củ ngái khi khô rất dẻo, không đứt và người ta cứ đeo quanh năm ở tay như tràng hạt.

Nhiều nhà nghiên cứu dân tộc học cho rằng, tục buộc chỉ cổ tay không tốn kém cũng không phải vấn đề mê tín dị đoan mà đơn thuần chỉ là một nghi thức cầu an từ thuở sơ khai nhằm củng cố tinh thần cho con người luôn vững tin trước thế giới siêu nhiên. Bởi vậy, tục lệ này rất cần được bảo tồn.

 Hoàng Nhâm