Chữ Nôm là một loại chữ viết mượn chữ Hán làm căn bản để ghi chép tiếng nói của người Việt Nam. Kho tàng chữ Nôm của ông cha ta để lại cho con cháu không quá nhiều, đó thực sự là những tài sản vô cùng quý báu vì thông qua đó chúng ta có một cái nhìn rõ ràng nhất về lời ăn tiếng nói, cách nghĩ, lối sống của tiền nhân. Sách Hán Nôm của các dân tộc thiểu số ở Việt Namcó nội dung rất phong phú, gồm nhiều chủng loại khác nhau như: sách hát, truyện thơ, y dược, tôn giáo, sách dạy học...

Nội dung các sách tôn giáo bằng chữ Nôm thường là sách chép các bài cúng trong dịp tế lễ của người dân tộc như: cúng nhà mới, cầu mùa, trừ ma tà, phù chú... phản ánh chân thực cuộc sống sinh động của đồng bào các dân tộc thiểu số Việt Nam thông qua các hoạt động văn hóa lễ hội, văn hóa tâm linh, những phong tục tập quán và tín ngưỡng dân gian đầy bản sắc... Tất cả nhằm hướng tới xây dựng một cộng đồng tốt đẹp, thuận hòa và những khát vọng vươn lên... Đây chính là nguồn tài liệu vô giá để nghiên cứu lịch sử, văn hóa, xã hội của mỗi địa phương, mỗi tộc người và của đại gia đình các dân tộc Việt Nam.

Để giúp đông đảo bạn đọc hiểu thêm về phong tục, tập quán và tín ngưỡng dân gian đầy bản sắc của các dân tộc ở tỉnh Yên Bái, đặc biệt giúp cho bạn đọc hiểu được chữ Hán - Nôm phản ánh về giá trị văn hóa cổ xưa của địa danh Yên Bái, trong bộ sưu tập tài liệu cổ, Thư viện tỉnh Yên Bái lựa chọn giới thiệu tới bạn đọc 3 tài liệu Hán Nôm về tôn giáo nhằm thể hiện sự trân trọng đối với di sản tinh thần của dân tộc Việt Nam. Đây là những tài liệu cổ quý hiếm đã được tác giả Nguyễn Liễn lược dịch, đã được số hóa, hiện đang được lưu giữ, bảo quản và phục vụ bạn đọc tại Kho tài liệu địa chí của Thư viện tỉnh Yên Bái.

1. Cuốn thứ nhất: "Giải khai nhất khoa" (Chảo vàng)
Cuốn sách viết dưới dạng văn xuôi xen thơ tứ tự, ngũ thất ngôn, là sách cúng dùng trong các lễ lớn gồm có 54 bài chính và phụ như: bái thỉnh tụng thiên tôn, ân ghi công đức, bài mệnh, thần chú, giải kết, số dụng...

2. Cuốn thứ hai:  "Hạc hoàn siêu độ pháp"
Cuốn sách có từ rất lâu, viết từ đời Minh Mệnh thứ 17 (năm 1836). Nội dung sách gồm có 19 bài phép và 15 bức vẽ minh họa về bùa phép. Tên sách dịch nghĩa là: “Chim hạc đã hoàn thành phép siêu độ” với ngụ ý “Chim hạc chở người lên cõi tiên siêu thoát”, đồng thời cũng hàm ý người viết đã thực hiện được phép siêu độ bằng đạo pháp...

3. Cuốn thứ ba: "Suy tiến truy tinh quan mộc lão nhân khoa"
Sách chép “Luận về hành đại vận”, “Cát hung cứu mệnh”, những ngày, tháng tốt, xấu trong năm ; 11 điều toại diệu trong năm; “Chước trị cát hung phát” tính từ tuổi 17 đến tuổi 73…

Những cuốn tài liệu Hán Nôm cổ trên sẽ là những tư liệu quý cho mỗi chúng ta tìm đọc, tài liệu có giá trị, độc bản (chỉ có một bản duy nhất), được lưu giữ, truyền lại qua các bản ghi chép viết tay bằng chữ Hán – Nôm, viết bằng bút lông, mực tàu, chất liệu là giấy dó, bìa sách được đóng bằng giấy bồi, vỏ cây, vải. Hiện nay, Thư viện tỉnh Yên Bái đang tiến hành số hóa cho các văn tự này, nhằm hạn chế sử dụng bản gốc để bảo quản lâu dài, phổ biến rộng rãi kiến thức văn hóa, lịch sử, địa lý, văn học cổ... đến đông đảo bạn đọc trong và ngoài nước.

Trần Thị Thủy - Thư viện tỉnh