Nhìn thấy nhà văn Ma Văn Kháng, nhà văn Hữu Ước nói: "Nếu anh Kháng có truyện tham dự cuộc thi, thì có thể rút ra khỏi danh sách Hội đồng chung khảo...". Trở về nhà, nhà văn Ma Văn Kháng lục tìm trong ký ức về đề tài an ninh và ông đã "moi" trong trí nhớ một câu chuyện mấy chục năm về trước, khi ấy nhà văn đang công tác ở vùng núi Lào Cai.

Ông nhớ lại: Hồi kháng chiến chống Pháp, tại bản San Cha Chải, xã Cao Sơn, huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai có anh du kích Mèo nhận nhiệm vụ dẫn giải một tên trùm phỉ xã bắt được đem ra huyện. Dọc đường, tên trùm phỉ tỉ tê trò chuyện, khơi gợi tình cảm dân tộc, anh du kích mủi lòng, nên đến đoạn có con suối mát, anh du kích đã cởi trói cho tên phỉ xuống tắm, khi nó lên bờ lại giao súng cho nó giữ hộ để mình xuống tắm. Kết quả là tên trùm phỉ cầm súng bắn anh du kích, nhưng may không trúng, còn tên phỉ ù té chạy trốn vào rừng...

Cốt truyện xảy ra ở bản San Cha Chải, nên tác giả lấy tên truyện ngắn này là "San Cha Chải". Theo nhà văn Ma Văn Kháng, chất liệu sống nguyên trạng này có nhiều cái thuận. Thứ nhất là nó có tình huống, một tình huống có kịch, thậm chí ly kỳ, một yêu cầu gắt gao của truyện ngắn. Thứ hai là có nhân vật và nhân vật có điều kiện để bộc lộ, phát triển tính cách. Thứ ba, là có khả năng ôm chứa, chuyển tải nhiều ý tưởng thú vị. Thứ tư là có một không gian thiên nhiên đẹp, có thể thoả sức vẫy vùng ngòi bút, với núi non, trời mây, rừng cây, con suối.

Kết thúc cuộc thi, truyện ngắn San Cha Chải của Ma Văn Kháng được Ban chung khảo tặng "Giải cây bút vàng"- giải thưởng cao nhất của cuộc thi. Lúc đầu mọi người cứ tưởng "Giải cây bút vàng" chỉ là một biểu tượng, nhằm tôn vinh tác giả và tác phẩm xuất sắc, nào ngờ "Cây bút vàng" bằng vàng thật, vàng 9999, trọng lượng bằng 6 chỉ. Tổng giá trị giải thưởng 15 triệu đồng (trong đó 12 triệu tiền mặt, 3 triệu là trị giá của Cây bút vàng kia).

Sau khi được in, truyện ngắn San Cha Chải được rất nhiều đồng nghiệp và bạn đọc khen ngợi. Nhà văn Xuân Thiều đã ứng tác ba câu thơ vui tặng Ma Văn Kháng:

"Người ta bút sắt, bút lông
Bút tre, bút gỗ, còn ông bút vàng.
Không giàu cũng gọi là sang..."

Lê Hồng Thiện