Hàng loạt phát biểu gần đây của các quan chức Chính phủ Trung Quốc ẩn chứa thông điệp họ có thể sớm xiết chặt trở lại hoạt động cho vay đảm bảo của chính quyền địa phương, vốn đã kéo dài trong gần hai năm qua kể từ khi kinh tế toàn cầu sa vào vũng lầy suy thoái sau sự sụp đổ của ngân hàng đầu tư Lehman Brothers ở phố Wall.

Sau khi Lehman Brothers tuyên bố phá sản vào tháng 9/2008, kinh tế thế giới xảy ra hàng loạt biến cố mà trước tiên là cuộc khủng hoảng tín dụng bắt nguồn từ Mỹ lan rộng toàn cầu, làm ngưng trệ mọi hoạt động mậu dịch giữa các khu vực. Sự kiện này đặt kinh tế châu Á vào thế hiểm bởi tăng trưởng nơi đây phụ thuộc chủ yếu vào xuất khẩu. Hành động cấp thiết lúc bấy giờ của các quốc gia không riêng châu Á là giải pháp hỗ trợ tăng trưởng thông qua mở rộng chính sách kinh tế, giảm lãi suất và tăng cung tiền vào hệ thống ngân hàng nhằm kích thích tiêu dùng và đảm bảo thanh khoản. Ngoài Mỹ, Trung Quốc từng gây tiếng vang trên thị trường tài chính thế giới với gói kích thích 4.000 tỷ nhân dân tệ (586 tỷ USD).

Nhờ vào gói kích thích khổng lồ mà Trung Quốc được ca ngợi là quốc gia thần kỳ vượt qua suy thoái, dẫn đầu phục hồi kinh tế thế giới. Tuy nhiên sau thời gian tăng trưởng vượt mục tiêu với GDP 2009 tăng tới 9%, các quan chức Trung Quốc bắt đầu tỏ ra quan ngại. Những tháng đầu năm 2010, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Trung Quốc và hầu hết các nước châu Á liên tục leo thang.

Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào cùng người đồng nhiệm Hy Lạp trong chuyến thăm Athens tháng 11/2008. Ảnh: Xinhua

Một số chuyên gia nhận định gói kích thích kinh tế năm 2008 có thể là con dao 2 lưỡi đẩy Trung Quốc rơi vào cuộc khủng hoảng lần thứ hai và biến quốc gia đông dân nhất thế giới này thành một Hy Lạp thứ hai của châu Á. The Economist và Forbes cùng nghiên cứu của Giáo sư Victor Shih từ trường Đại học Northwestern của Mỹ lý giải nguyên do mà Trung Quốc tăng trưởng thần tốc và huy động nguồn vốn khổng lồ hỗ trợ tăng trưởng.

Luật Ngân sách Trung Quốc nghiêm cấm chính quyền địa phương và trung ương vay mượn từ các nguồn tài chính bất hợp pháp và với mục đích vay không chính đáng. Tuy nhiên áp lực về các chính sách cải tạo cơ sở hạ tầng từ cấp quản lý, cùng với yêu cầu tận dụng triệt để vốn vay ngân hàng, nhưng thu vẫn không đủ chi đã buộc các quan chức chính quyền địa phương tự ý mở thêm 8.000 công ty đầu tư địa phương chuyên phát hành cổ phiếu, trái phiếu và vay mượn các khoản vay có cam kết hỗ trợ của chính phủ. Điều này đã đẩy mức tín dụng của Trung Quốc tăng hơn 95% trong năm 2009.

Giáo sư Shih ước tính các công ty đầu tư của chính quyền địa phương đã vay mượn tổng cộng 11 nghìn tỷ Nhân dân tệ (1,68 nghìn tỷ USD Mỹ) từ năm 2004 cho tới cuối năm ngoái. Trung Quốc có thể sẽ phải đối mặt với thâm hụt ngân sách khổng lồ, chiếm hơn 10% GDP trong năm nay.

Kinh tế khu vực châu Á được Quỹ Tiền tệ Quốc tế - IMF đánh giá sẽ bật dậy sau suy thoái nhanh nhất so với các khu vực khác. Nhưng khủng hoảng nợ công Hy Lạp được phanh phui trong tháng đầu năm 2010 đã khiến nhiều quốc gia nhìn nhận thực trạng nền kinh tế một cách sâu sát hơn đằng sau những con số tăng trưởng đẹp mắt. IMF dự báo tăng trưởng GDP của Trung Quốc và Ấn Độ sẽ đạt lần lượt 9% và 6,4% trong năm nay.

Các quốc gia châu Á, dẫn đầu là Trung Quốc chưa kịp vui mừng sau nỗ lực vực dậy tăng trưởng kinh tế, nay phải tiếp tục giải quyết những vấn đề phát sinh từ các chương trình kích thích kinh tế trước đây. Nền kinh tế tăng trưởng trở lại cùng với rủi ro lạm phát bùng phát đã buộc họ sớm điều chỉnh chính sách tiền tệ nới lỏng thành thắt chặt, ngay cả khi nền kinh tế mới phục hồi. Áp lực tăng lãi suất tại một số quốc gia trong khu vực và lạm phát đã khiến Ngân hàng Trung ương Malaysia thực hiện nâng lãi suất cơ bản lên mức 2,25% vào ngày 5/3.

Thông báo của Ủy ban Điều hành Ngân hàng Trung Quốc (CBRC) về việc giảm hạn mức tín dụng xuống còn 7,5 nghìn tỷ Nhân dân tệ (1,1 nghìn tỷ USD) trong năm 2010, cùng với dấu hiệu ngừng các chương trình cho vay đảm bảo trong thời gian ngắn sắp tới có thể gây ảnh hưởng tiêu cực tới thị trường lao động và hoạt động của hơn 8.000 công ty đầu tư thuộc chính quyền địa phương. Mục tiêu giải quyết thâm hụt ngân sách của Trung Quốc vì thế cũng có thể gian nan hơn.

(Theo VnExpress)