Theo quyển Lịch sử Đảng bộ thành phố Yên Bái thì đồng chí Mai Văn Ty tức Công trước làm công nhân ở Nhà máy in IDEO (Inprimeric d Extrême Orient) Hà Nội, đã từng tham gia Hội Ái hữu ngành in.

Năm 1942, đồng chí xin thôi việc ở nhà in và xuống Hải Phòng học nghề thợ hàn. Từ đó, đồng chí xin vào làm việc ở Nhà máy xe lửa Gia Lâm. Năm 1944, chủ Nhà máy xe lửa Gia Lâm đã chuyển đồng chí lên làm ở Sở Đề-pô Yên Bái. Sở Đề-pô Yên Bái là sở chuyên sửa chữa đầu máy và toa xe, trong đó có một số công nhân.

Do ảnh hưởng của việc tham gia vào Hội Ái hữu trước đây (Hội Ái hữu công nhân là do Đảng đề xướng và lãnh đạo) đồng chí Mai Văn Ty đã hoạt động đơn tuyến, mới đầu vận động anh em công nhân tham gia vào Hội Ái hữu và sau này vào tổ công nhân cứu quốc, nói chuyện với anh em về tình hình trong nước và thế giới, những vấn đề liên quan đến cách mạng nước ta và tích cực tuyên truyền các chính sách của Việt Minh.

Đặc biệt, tháng 6/1944, đồng chí đã lãnh đạo anh chị em ở Sở Đề-pô Yên Bái đấu tranh đòi tăng lương, giảm giờ làm, nổi bật là phong trào công nhân đòi tên tuần phủ Yên Bái phải bán gạo theo giá “bông” cho công nhân. Thời đó, chỉ có những người có đặc quyền, đặc lợi mới được mua gạo theo giá “bông”, vì rẻ hơn giá thị trường. Cuộc đấu tranh này đã gây một tiếng vang rộng lớn, ảnh hưởng đến các tầng lớp công nhân, viên chức trong thị xã Yên Bái.

Cũng theo cuốn Lịch sử Đảng bộ thành phố Yên Bái thì từ cuối tháng 4/1945, qua sự giới thiệu của đồng chí Minh Đăng, đồng chí Ngô Minh Loan đã kết nạp đồng chí Mai Văn Ty và Nguyễn Chí Dũng vào Đảng Cộng sản Đông Dương.

Ngày 7/5/1945, đồng chí Ngô Minh Loan đã tách ở Chi bộ Nang Sa ra ba đồng chí là đồng chí Minh Đăng, Mai Văn Ty và Nguyễn Chí Dũng để thành lập chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên của thị xã Yên Bái và chỉ định đồng chí Mai Văn Ty làm Bí thư Chi bộ.

Đây là chi bộ đầu tiên có trách nhiệm lãnh đạo phong trào cách mạng ở thị xã Yên Bái. Nó đánh dấu một bước ngoặt, mở ra sự chuyển hướng đấu tranh cho các tầng lớp nhân dân thị xã.

Theo Lịch sử tỉnh Đảng bộ tỉnh Lào Cai (quyển I) và quyển giáo trình lịch sử tỉnh Lào Cai thì từ cuối tháng 4/1945, Ban Cán sự Chiến khu D phụ trách các tỉnh Vĩnh Yên, Phú Thọ, Yên Bái, Lào Cai, Tuyên Quang, Hà Giang, đã cử đồng chí Mai Văn Ty, Bí thư Chi bộ thị xã Yên Bái, là công nhân xe lửa Yên Bái lên gây dựng cơ sở ở Phố Mới và thành lập tổ Việt Minh đầu tiên ở Lào Cai.

Tại đây, đồng chí Mai Văn Ty đã dựa vào mối quan hệ đồng nghiệp, tuyên truyền giác ngộ cho anh em công nhân ở Phố Mới và thành lập được tổ Việt Minh đầu tiên ở Lào Cai. Nhiệm vụ của Tổ Việt Minh này là ra sức tuyên truyền, giáo dục ý thức cách mạng cho anh em công nhân và chọn lọc những người ưu tú, có cảm tình với cách mạng, tham gia vào tổ chức, làm hạt nhân để lãnh đạo phong trào cách mạng ở Lào Cai.

Có thể có một sự nhầm lẫn về ngày tháng ở hai cuốn lịch sử này (cuối tháng 5 chứ không phải cuối tháng 4/1945) nhưng theo đó thì đồng chí Mai Văn Ty, ngoài nhiệm vụ làm Bí thư Chi bộ đầu tiên của thị xã Yên Bái còn hoạt động cả ở Phố Mới (Lào Cai) trong một thời gian. Đến cuối tháng 8/1945, bọn Quốc dân Đảng phản động theo gót quân Tàu Tưởng vào tiếp quản sự đầu hàng của quân Nhật.

Đồng chí Mai Văn Ty ý thức được việc mình làm đã rút vào hoạt động bí mật nhưng cũng không tránh khỏi bị theo dõi, sát hại. Vì thế vào đầu tháng 11/1945, sau khi làm đảo chính ở thị xã Lào Cai và Yên Bái, bọn Quốc dân Đảng phản động đã sát hại đồng chí Mai Văn Ty cùng với một số đồng chí khác vì chúng biết rằng đồng chí Mai Văn Ty là đảng viên lại là Bí thư chi bộ.

Đó là tất cả những gì mà chúng ta biết về người đảng viên, người Bí thư Chi bộ đầu tiên của thị xã Yên Bái năm 1945.

T.L