Người Dao quan niệm rằng, con trai phải trải qua lễ cấp sắc từ 3 đèn trở lên mới có tâm, có đức để phân biệt phải trái, mới được công nhận là đã trưởng thành và là con cháu của tổ tiên.

Ông Bàn Văn Lý - người có uy tín ở xã Viễn Sơn cho biết: “Lễ cấp sắc có nhiều bậc, bậc đầu tiên cấp 3 đèn, bậc 2 cấp 7 đèn, bậc 3 cấp 12 đèn. Bất cứ người đàn ông người Dao nào muốn được công nhận là “người lớn” thì phải làm lễ cấp sắc, nếu không trải qua lễ cấp sắc thì cho dù 50 tuổi vẫn xem như chưa trưởng thành”. Tuy nhiên, riêng lễ cấp sắc 12 đèn thì không bắt buộc vì muốn lên được bậc 3, người đàn ông phải học rất nhiều”.

Khi được hỏi vì sao có nghi lễ cấp sắc độc đáo này, ông Lý giải thích: “Truyền thuyết kể rằng, từ xa xưa có một người gọi là Thánh Tam sinh ra 3 người con trai, bố mẹ sợ hãi không dám nuôi bỏ mặc ngoài rừng.

Tuy nhiên, thú rừng không dám làm gì 3 đứa trẻ mà ngược lại còn được lợn rừng cho bú sữa, rồng hút nước tắm rửa. Khi cả 3 trẻ lớn lên đã tự đặt tên cho nhau là: Sỹ, Thanh, Đức. 3 anh em rất tài giỏi và được Ngọc Hoàng biết đến nên đã cấp sắc 3 đèn cho phàm trần và chuyển cho 36 quân binh hộ tống cho loài người dưới trần được yên ổn.

Ngày đó, ma quỷ, tà ác hoành hành dân bản. 3 anh em lúc đó gọi là Tổ Tam Thanh đã tìm đường đi lấy cấp sắc cao hơn, phải vượt qua biết bao núi cao, rừng thẳm, suối sâu quyết chí đi tìm Phật Tổ và xin được 2 loại Kinh Phật, một loại là cấp sắc 7 đèn, một loại là cấp sắc 12 đèn đưa về truyền bá cho dân bản. Ai lấy được sách 7 đèn thì làm lễ cấp sắc 7 đèn. Ai lấy được sách 12 đèn thì làm cấp sắc 12 đèn. Từ đó, đồng bào Dao đều tôn sùng gọi 3 anh em là Tổ Thánh Tam Thanh và nghi lễ cấp sắc được truyền từ đời này qua đời khác”.

Nếu là con trai sinh ra và lớn lên đủ 14 tuổi trở lên thì đủ điều kiện cấp sắc 3 đèn đặt tên người lớn. Khi đến tuổi lấy vợ lại tiếp tục cấp sắc 12 đèn thăng danh trình lên thiên đàng biết để phù hộ. Nét độc đáo trong nghi lễ cấp sắc là mỗi lần tổ chức cấp sắc cho nhiều người (anh em trong gia đình, dòng họ, bản làng), tùy theo cấp độ. Mỗi cấp độ đều khác nhau.

Ví dụ, cấp sắc 3 đèn cần 2 thầy, tổ chức 1 ngày 1 đêm; cấp 7 đèn cần 5 thầy, tổ chức 2 ngày 2 đêm. Riêng nghi lễ cấp sắc 12 đèn được chuẩn bị công phu, kỹ lưỡng hơn nhiều. Anh Bàn Hữu Tiến ở xã Viễn Sơn cho biết: “Sau khi mình được cấp sắc 7 đèn, bản thân mình đã trưởng thành hơn nhiều. Tôi luôn phấn đấu phát triển kinh tế, chấp hành tốt mọi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, góp sức xây dựng quê hương”.

Vì vậy, lễ Cấp sắc không chỉ là nghi lễ văn hóa dân gian truyền thống mà còn có ý nghĩa giáo dục, hướng con người tới chân - thiện - mỹ, đoàn kết xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp.

Văn Tuấn