Ai đã một lần tham gia cuộc hành trình chinh phục đỉnh Phan-xi-păng, đều mang trong lòng ấn tượng sâu sắc, thiêng liêng. Phan-xi-păng theo tiếng địa phương là Hua-xi-pan, nghĩa là phiến đá lớn nằm chênh vênh. Ở độ cao 3.413 mét, đỉnh Phan-xi-păng là một khối đá khổng lồ, được kê lên bởi những hòn đá nhỏ tựa chiếc bàn, cao ngất giữa trời mây. Mái nhà đồ sộ ấy ẩn chứa bao điều kỳ lạ, cả một kho tàng với hàng trăm loài đặc hữu của Sa Pa. Cảm nhận đầu tiên là cảnh vật hùng vĩ của núi rừng Hoàng Liên, những khu rừng nguyên sinh với đa dạng sinh thái như hệ thực vật nhiệt đới núi cao, hệ thực vật á nhiệt đới, hệ thực vật rừng xanh trên vùng bán sơn địa, cây bụi và thảo nguyên. Điểm hấp dẫn của hệ thực vật trong khu VQG Hoàng Liên là sự phong phú về thành phần loài, có 2.344 loài với 16 nhóm công dụng (làm thuốc, lấy gỗ, chiết xuất dầu, làm rau xanh…), trong đó có 149 loài quý hiếm (133 loài có tên trong sách đỏ Việt Nam) như thông đỏ, dẻ tùng, thiết sam…

Lên Phan-xi-păng men theo đường mòn trên những sườn núi, có khi lại xuyên qua những cánh rừng đỗ quyên đầy hoa rất đẹp. Vào mùa xuân, lên Hoàng Liên, bạn sẽ được đắm chìm trong mùa hoa đỗ quyên, nở đỏ rực cả một vạt rừng, rụng đầy trên những lối đi như trải thảm. Hoa rụng bên vách đá trông xa giống như những tấm thổ cẩm của người Mông, Dao được thêu thùa tỷ mỷ. Đã có biết bao nhiêu người yêu hoa, lên Phan-xi-păng "tiêu tốn thời gian" chỉ để ngắm nhìn hoa đỗ quyên nở. Theo các nhà khoa học, VQG Hoàng Liên là trung tâm nguồn gen đỗ quyên phong phú có hơn 30 loài quý hiếm với rất nhiều màu sắc: phớt hồng, hồng thẫm, tím hồng, trắng đỏ… Đặc biệt có loài hoa đỗ quyên vàng, không mọc ở đất mà sống phụ sinh trên các cành cây rêu mốc. Trên đường đi, giữa bạt ngàn màu xanh của núi rừng, bạn sẽ không khỏi bất ngờ khi trước mặt hiện lên một dòng suối lấp lánh ánh vàng, người dân địa phương gọi là suối Vàng. Ngược theo con suối sẽ tới thác Tình Yêu rất thơ mộng với một huyền thoại đẹp.

Khi xuyên bộ qua những cánh rừng, những tảng mây cứ vấn vít theo người, phả vào da mặt cái lạnh tê tê dễ chịu. Gặp lúc trời quang mây, những tia nắng hiếm hoi xuyên qua tán cây chiếu thẳng xuống mặt đất, xe những sợi tơ trời vàng óng. Nếu may mắn bạn sẽ gặp được nhiều động vật lạ, quý hiếm ở trong rừng như gấu đen, cầy vằn, mèo rừng, gà lôi tía… Những nghiên cứu mới đây cho biết, VQG Hoàng Liên là kho tàng bảo tồn hệ sinh thái động vật phong phú, trong đó có rất nhiều loài có tên trong sách đỏ Việt Nam và nhiều loài đặc hữu chỉ có ở Sa Pa và vùng núi Hoàng Liên. Lên cao hơn sẽ qua những rừng trúc gai, trúc lùn, rừng đỗ quyên cổ thụ. Đặc biệt khi qua trảng cây trúc lùn chỉ cao đến đầu gối, gặp gió thổi ta có cảm giác đang đi qua cánh đồng lúa. Thỉnh thoảng trên các vách đá cheo leo ẩn hiện những giò phong lan với đủ loại sắc màu như trang điểm cho núi rừng Hoàng Liên thêm quyến rũ, kiêu sa. Sự đa dạng và phong phú của các loài phong lan, khiến cho VQG Hoàng Liên trở thành kho tàng vô giá lưu giữ nhiều loài lan quý. Chuyến du ngoạn Phan-xi-păng còn đưa bạn đi qua điểm núi đá cao đồ sộ dựng đứng như hòn non bộ khổng lồ (thường gọi là đỉnh sấm sét); qua rừng tiên cảnh với những cây van sam nghìn tuổi, đến lần đầu ta cứ ngỡ mình lạc vào chốn thần tiên của phim Tây Du Ký.

Chính sự đa dạng về thiên nhiên cũng như vẻ đẹp hấp dẫn mà tạo hóa đã hào phóng ban tặng, vùng núi Hoàng Liên không chỉ là Vườn quốc gia mà trở thành Vườn di sản ASEAN, địa chỉ quen thuộc của nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước đến tham quan nghiên cứu. Cũng là nơi đang chờ bước chân của những người ưa khám phá, mạo hiểm.

Kiều Lê