Nằm trên độ cao hơn 2.000 mét, ruộng bậc thang là một công trình nghệ thuật giữa núi rừng hùng vỹ do chính những người dân bản địa tạo nên. Đến với Mù Cang Chải, dù chỉ một lần ta cũng cảm nhận được sự giàu có của thiên nhiên, sự đặc sắc của văn hóa, sự ấm áp tình người. Tới đây, đâu đâu ta cũng bắt gặp những thửa ruộng tầng tầng lớp lớp trải rộng khắp từ chân lên đến đỉnh núi với sắc màu thay đổi theo mùa vụ hoà quyện những cánh rừng thông bạt ngàn, những đồi cây “tớ dảy” khoe sắc hồng, những khe suối róc rách, những tiếng chim Câu Kỷ Giàng hót gọi mùa. Đi dọc theo quốc lộ 32 về phía Tây Bắc, chúng ta sẽ bắt gặp những thửa ruộng bậc thang nằm ở các xã La Pán Tẩn, Chế Cu Nha, Dế Xu Phình...

Hiện nay, ruộng bậc thang Mù Cang Chải có diện tích 330,11 ha đã được xếp hạng di tích danh thắng cấp quốc gia năm 2007 ở ba xã nói trên. Còn toàn huyện thì tổng diện tích có tới 2.500ha ruộng bậc thang. So với làm lúa nương, ruộng bậc thang không chỉ cho năng suất cao, ổn định lương thực cho nhân dân, mà còn làm nên danh lam thắng cảnh kỳ vĩ. Đó là sản phẩm hội tụ các giá trị văn hoá truyền thống của đồng bào Mông ở vùng cao. Những tri thức, kinh nghiệm trồng lúa nước lâu đời của đồng bào được thể hiện rõ nét từ việc lựa chọn vùng đất, xác lập quyền sử dụng tới các công đoạn khai khẩn như: phát cỏ, dọn mặt bằng, đánh gốc cây, đào và san ruộng, làm bờ giữ nước…

Những công việc này được tiếp nối từ thế hệ này qua thế hệ khác, tạo nên các triền ruộng tựa như những bức tranh nghệ thuật nơi lưng núi. Những thửa ruộng xếp tầng, xếp lớp trải rộng, những “mâm xôi vàng”, “mâm xôi xanh” này hiện lên hùng vĩ giữa bạt ngàn núi rừng Tây Bắc như để dâng lên trời đất và thể hiện cuộc sống ấm no của đồng bào. Anh Vàng A Giống là người dân ở nơi đây chia sẻ: "Tôi cũng như nhiều người dân nơi đây rất tự hào ruộng bậc thang của mình được trở thành danh thắng quốc gia".

Ruộng bậc thang không chỉ là một hình thức canh tác đặc trưng của người Mông mà chính từ sự sáng tạo này đã tạo nên một cảnh quan kỳ vĩ, hấp dẫn và trở thành di sản văn hoá quý báu. Khai khẩn ruộng bậc thang là quá trình công phu, tốn nhiều công sức, trong đó cũng thể hiện kinh nghiệm trồng lúa nước lâu đời của đồng bào Mông. Có thể khẳng định, sản phẩm này là kết quả của quá trình lao động và đúc kết kinh nghiệm cộng với sự sáng tạo của người Mông sinh sống trong vùng đồi núi. Ruộng bậc thang là một phương thức canh tác nông nghiệp kết hợp nhuần nhuyễn giữa canh tác nương rẫy và ruộng nước. Như vậy, quá trình khai khẩn để hình thành và canh tác được ruộng bậc thang phải có thời gian lâu dài. Qua đó, ta cũng thấy được người Mông trên vùng đất này đã cư trú ổn định ở đây lâu dài và phải có kinh nghiệm trong việc trồng lúa nước. Ruộng bậc thang Mù Cang Chải là điểm đến để khám phá, tìm hiểu về cách thức canh tác ruộng bậc thang, về con người nơi đây.

Bà Lương Thị Xuyến - Phó chủ tịch UBND huyện Mù Cang Chải cho biết: “Việc tổ chức Tuần Văn hóa, du lịch Danh thắng Quốc gia Ruộng bậc thang Mù Cang Chải năm 2015 là dịp để nhân dân các dân tộc huyện quảng bá, giới thiệu về quê hương, con người, tiềm năng, thế mạnh và bản sắc văn hóa với du khách. Tiếp tục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa ruộng bậc thang, trong thời gian tới, các xã đang đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nhân dân làm tốt việc tôn tạo, gìn giữ những thửa ruộng bậc thang”.

Với những gì mà thiên nhiên đã ban tặng cho Mù Cang Chải, cùng với sự sáng tạo của con người nơi đây, ruộng bậc thang là tài sản quý giá của Mù Cang Chải nói riêng và của tỉnh Yên Bái nói chung mà không phải vùng cao nào cũng có được. Danh thắng Quốc gia Ruộng bậc thang - không chỉ là một di sản văn hoá quý báu của quốc gia mà còn là nguồn lực để Mù Cang Chải đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội trên con đường đổi mới.

Trần Minh