Những đặc sản ẩm thực Mường Lò ấy đã hấp dẫn biết bao du khách nhưng chưa hết, vào Mường Lò du khách còn được thưởng thức nhiều món ăn rất lạ chế biến từ thế giới côn trùng như: dế mèn, bọ xít, cào cào.

1. Tháng 6 gặt xong lúa xuân, tháng 10 gặt xong vụ lúa mùa là bà con người Thái, người Mường ở Mường Lò đi bắt cào cào khi chúng bám vào gốc rạ. Những con cào cào béo ngậy, bụng đầy trứng, lâu nay còn phá lúa, giờ chuẩn bị hại ngô được người bắt dùng những chiếc vợt chế bằng túi ni lông có cán dài khoảng 1m, chao đi, chao lại trên gốc rạ, cứ từng đàn, từng đàn cào cào chui vào miệng túi.

 Cào cào bắt về nếu nhiều thì để trong túi bóng, ít thì cho vào chai nhựa, rồi đổ vào ít nước sôi. Gặp nước nóng chúng nhảy tứ tung, đạp mạnh những chiếc gai sắc nhọn vào nhau, chỉ một lúc là tự chúng “làm công việc” cắt râu, cắt cánh. Khi cào cào chết hẳn, người ta chỉ việc đổ cào cào ra chậu, lựa bỏ râu, cánh, rồi thao tác nhẹ nhàng việc bỏ đầu, rút ruột và rửa sạch.

Bà con người Thái ở Mường Lò tự hào nói rằng: “Cào cào món nào cũng ngon!” nhưng du khách và các nhà hàng ở đây vẫn lựa chọn món cào cào rang. Khi cào cào được rửa sạch, người ta để ráo nước rồi cho thêm ít gia vị như lá chanh, nước mắm, bột nêm… xong rồi đưa lên chảo mỡ nóng già đảo qua, đảo lại một lúc, những con cào cào ngả dần sang màu vàng rộm. Thế là có một đĩa mồi rất hợp để nhậu ngay bên dưới những gốc ban già hoa trắng tinh khiết.

2. Cuối  xuân đầu hạ, hoa nhãn Mường Lò đã rụng để lộ những quả nhãn bé xíu, đây cũng là lúc bọ xít sinh sôi, phát triển hút nhựa nhãn. Dưới những cây nhãn, người dân, phần lớn là trẻ em dùng những chiếc vợt (làm bằng ,y lông, có cán dài 3 đến 4m) để chụp bắt những con bọ xít đã trưởng thành (bọ xít đã mọc đủ cánh) bọ xít cũng chế biến được nhiều món nhưng đặc biệt nhất là món bọ xít nướng.

Bọ xít bắt xong đưa lên than hoa đang cháy hồng rực khoảng một phút, cánh lụa của bộ xít cháy khen khét, bụng bọ xít nổ lẹt đẹt… rồi mùi hôi của bọ xít biến đâu mất, thay vào đó là mùi thơm lừng, ăn vào có cảm giác bùi bùi, thơm thơm, ngầy ngậy. Bọ xít, chấm nước mắm lá chanh thì không chê vào đâu được, không ít người sau khi ăn bọ xít phải kết luận: “Con bọ xít còn sống hôi bao nhiêu khi nướng chín lại thơm bấy nhiêu. Đây là món ngon nhất mà mình đã từng ăn”.

3. Ngay sau khi mùa bọ xít nhãn kết thúc, Mường Lò chuyển sang món dế mèn. Những cơn mưa rào bỗng nhiên nhẹ đi và kéo dài ra để đưa Nghĩa Lộ vào mùa mưa ngâu, đây cũng là lúc dế mèn ở Mường Lò nhiều vô kể. Các quán ven đường Điện Biên, Quang Bích, khu dốc Hoa Kiều hay ngoài Cửa Nhì… cũng lấy dế mèn làm món chủ đạo.

Bắt dế mèn rất dễ như đào hang, đổ nước nhưng thuận lợi nhất là trời tối, mưa tạnh, dế bay về quần tụ rất đông dưới những cột đèn cao áp hai bên đường, trẻ em, người lớn chỉ việc nhúp từng con cho vào túi đựng. Dế bắt được đem về còn sống khỏe mạnh, đầu bếp chỉ việc dùng kéo cắt bỏ những cái chân có gai sắc nhọn, tiếp theo, rút phần ruột và bỏ phần túi hôi ở gáy, thao tác này phải nhẹ nhàng và khéo léo để dế còn nguyên con mà không nát.

Tiếp đó, người ta rửa dế bằng nước ngâm măng chua  cho sạch mùi rồi đưa lên chảo mỡ đang sôi chiên giòn; khi dế chín, đầu bếp bày dế ra đĩa, rắc lên trên một ít lá chanh thái chỉ. Một đĩa dế mèn chiên cực kỳ hấp dẫn ở trước mắt. Ăn phần đầu và hai đùi dế thấy thơm và giòn tan trong miệng; ăn phần thân thấy dai dai, bùi bùi, ngầy ngậy.

Bọ xít, cào cào hay dế mèn mà nhậu với bia hay dùng để nhắm rượu “nút lá chuối” (thứ rượu do đồng bào nấu bằng gạo nguyên chất, ngưng tụ phía trên (thủy thượng), ống dẫn bằng tre hoặc nứa… uống vào êm, dịu, không đau đầu) đều rất tuyệt, nếu dùng để ăn với cơm cho thêm ít nước mắm hoặc bột nêm thì ngon tuyệt.

Lê Phiên