Thời điểm cuối tháng 5 này, các vùng chè đang vào mùa thu hoạch chính vụ. Tuy nhiên, không khí  sản xuất thu mua chế biến rất trầm lắng. Tại sao lại như vậy? Để hiểu rõ hơn thực trạng của vấn đề này, chúng tôi đã xuống vùng chè huyện Yên Bình, thành phố Yên Bái.

Trực Bình  là thôn trồng chè lớn nhất của xã Minh Bảo (thành phố Yên Bái), hộ ít nhất cũng có 2-3 sào, hộ nhiều có cả vài ha. Người dân ở đây chủ yếu sống dựa vào cây chè vì diện tích lúa nước chẳng đáng là bao. Như mọi năm, với diện tích 1ha cứ 15 đến 20 ngày được thu hái một đợt. Mỗi đợt cho 2-3 tạ búp tươi và với giá bán bình quân 2.500 đồng/kg, cũng thu về 7-8 trăm nghìn và một năm thu ngót 20 triệu đồng. Vì thế, chè đã trở thành loại cây góp phần xoá đói, giảm nghèo hiệu quả nhất và nhà làm tốt còn trở thành giầu có. Năm nay thì hoàn toàn khác, mọi thứ giá cả đều tăng vọt, nhất là các mặt hàng lương thực, thực phẩm - những thứ thiết yếu trong cuộc sống hàng ngày của người nông dân, trong khi đó giá chè bán ra thì vẫn cứ dậm chân tại chỗ, thậm chí còn thấp hơn so với cuối vụ năm 2007 và đầu năm 2008.

Chị Nguyễn Thị Thuỷ than thở: “Nhà có gần 1ha chè, từ đầu năm đến nay đã đầu tư mất gần 3 triệu đồng tiền phân bón và chưa kể công chăm sóc. Gia đình mới thu hái được vài ba trật, được 2 tấn búp tươi và đầu vụ chè bán với giá 3000 đồng/kg nhưng mấy hôm nay đã xuống 2.800đồng/kg. Giá phân bón tăng cao, công thu hái cũng tăng, vì thế năm nay gia đình tự thu hái không dám thuê nhân công. Giá bán nguyên liệu thấp quá, không đủ bù chi phí. Giá đạm, lân, ka ly, NPK...đều tăng một gấp đôi thậm chí gấp ba mọi năm. Cứ đà này gia đình có thể phải bỏ chè để đi làm việc khác”.

Rõ ràng giá vật tư đang tăng là một áp lực đè nặng lên vai các hộ trồng chè. Những ngày này nhiều hộ dân trồng chè đang hoang mang không biết có nên đầu tư phân bón vào chăm sóc chè nữa hay không. Theo tính toán của bà con, với giá phân bón tăng cao như hiện nay thì riêng tiền mua phân bón đã mất 4-5 triệu đồng/ha. Với mức đầu tư như vậy, một ha chè mỗi năm cho thu 6 tấn búp tươi, bán giá thị trường hiện tại sẽ thu được khoảng 16 triệu đồng/ha. Như vậy, trừ chi phí phân bón, công làm cỏ, thu hái, thuế đất...người làm chè sẽ lỗ nặng.

Chị Nguyễn Thị Lụa, thôn Trực Bình 1 tâm sự: “Giá phân bón tăng chóng mặt, giá chè thấp quá! Biết là càng đầu tư nhiều càng lỗ, nhưng cả gia đình trông vào mấy sao chè bỏ làm sao được! Thôi thì chẳng đầu tư nhiều phân nữa, cứ để thế mà thu hái được đồng nào hay đồng đấy”. Cùng với nỗi lo như chị Lụa nhiều hộ đã giảm lượng phân bón, công chăm sóc, thu hái để giảm chi phí sản xuất. Đại đa phần các hộ trồng chè đã bỏ qua khâu bón phân dẫn đến năng suất chè giảm.

Vùng chè Thịnh Hưng (huyện Yên Bình) những ngày này năm trước sôi động, nhộn nhịp, người dân phấn khởi bao nhiêu thì nay ngược lại: đi khắp các đồi chè, thỉnh thoảng mới bắt gặp một người dân trên nương chè và nỗi thất vọng hiện lên mỗi khuôn mặt của người làm chè. Chị Nguyễn Thị Hải - nông dân làm chè lâu năm buồn bã nói: “Năm nay làm chè buồn quá các anh ạ, không ai muốn làm. Mấy hôm nay lên đồi hái chè, thậm chí non cũng hái vì một lý do sợ mấy hôm nữa chè rộ lên, giá lại xuống”. 

Rời vùng chè của thành phố Yên Bái, huyện Yên Bình trong tôi không khỏi xốn xang khi nhiều hộ nông dân không còn mặn mà với cây chè, loại cây đã gắn bó với họ từ rất nhiều năm qua.

Văn Thông