Thiên nhiên thật là kỳ lạ. Mưa đông, giá buốt bao ngày, những cành cây gầy guộc, khẳng khiu đứng dưới mưa chịu rét là thế mà xuân sang trời ấm áp, khô ráo, vạn vật như bừng tỉnh sau giấc ngủ dài, chồi non, lộc biếc cứ tua tủa bật khỏi lớp vỏ thô ráp để khoác lên núi đồi, phường phố một mầu xanh non mơn mởn. Sau mấy ngày đón tết, vui xuân, không khí lao động đã trở lại với nông dân Trấn Yên. Thôi chuyện cành đào, cây quất, bớt chuyện ly rượu, mâm cỗ, người người, nhà nhà tấp nập ra đồng làm vụ lúa xuân – vụ lúa có ý nghĩa hết sức quan trọng với hàng vạn nông hộ trong huyện bởi năm trước lúa xuân chết rét, lúa mùa chết lũ, nguy cơ thiếu đói đang hiển hiện dưới nhiều mái nhà, góc bếp.

Chủ tịch UBND huyện Trấn Yên Nguyễn Thị Huấn cho biết: "Huyện đã xây dựng kế hoạch gieo cấy 2.576 ha lúa, trong đó có 500 ha lúa chất lượng cao, năng suất bình quân 46,2 tạ/ha và sản lượng lương thực đạt 11.902 tấn". 46,2tạ/ha là mức phấn đấu tương đối thấp đối với một địa phương có truyền thống thâm canh lúa như Trấn Yên, nó còn thấp hơn nhiều so với năng suất lúa xuân mọi năm, nhưng những người quan tâm đến nông nghiệp đều hiểu rằng: Huyện đã nhìn thẳng vào thực tế, ruộng sau lũ bị đất cát bồi rất xấu nên phấn đấu đạt mức trên 46 tạ là đáng phấn khởi rồi. Một, hai vụ nữa đất cải tạo xong chắc sẽ khác! Để hoàn thành mục tiêu đề ra, huyện Trấn Yên đã chỉ đạo các ngành trong khối nông lâm nghiệp và nhất là các địa phương tích cực cải tạo đồng ruộng, không để bờ xôi, ruộng mật chìm trong cát sỏi và chủ động nạo vét mương máng bảo đảm nước tưới làm mạ, làm đất và gieo cấy đúng lịch thời vụ. Được sự quan tâm chỉ đạo của các cấp, các ngành cả về chủ trương và kinh phí, ngay từ những tháng cuối năm 2008, người dân các xã Đào Thịnh, Việt Thành, Cổ Phúc, Nga Quán hay Quy Mông, Y Can, Minh Quân… đã tích cực nạo vét nương máng, vét sạch cát sỏi khôi phục ruộng đồng.

Chăm sóc mạ vụ đông xuân. (Ảnh: Văn Tuấn)

Nhiều thửa ruộng cát bồi lấp trên một mét nhưng mọi nhà vẫn quyết tâm san gạt. "Còn ruộng thì không đầy cũng đủ", ai ai cũng nghĩ thế và khi khôi phục được rồi thì bắt tay vào làm đất, làm mạ đúng theo hướng của cán bộ khuyến nông. Ghi nhận của chúng tôi, khắp các làng bản ở Trấn Yên thửa mạ nào cũng được phủ kín bằng ni lông trắng. Nói như một cán bộ kỹ thuật của Trạm Khuyến nông huyện thì: "Làm mạ khay, phủ ni lông chống rét cho mạ đã thành tập quán của nông dân Trấn Yên rồi!". Hai chữ "tập quán" có ý nghĩa quan trọng góp phần cho những mùa vụ thắng lợi. Mạ xuân được phủ kín trong ni lông buốt giá đến mấy vẫn phát triển được, khỏi phải ngâm ủ, gieo lại vừa tốn công, tốn của, vừa mất thời gian.

Hạn hán luôn là  mối đe dọa đối với vụ đông xuân, năm nay cũng vậy, tuy chưa phải đến mức gay gắt. Do có kế hoạch chủ động từ đầu vụ nên các công trình thuỷ lợi đều được tu sửa, các hồ chứa đều giữ được nước và các mương phai được nạo vét cẩn thận nên vấn đề thuỷ lợi không đến mức quá lo, từ tháng Chạp nước từ Đát Lòng Mo, Yên Ninh, Đất Đỏ hay các trạm bơm Việt Thành, Đào Thịnh hoặc các khe lạch đã chảy về đồng cho nông dân đổ ải và chống rét cho mạ. Theo báo cáo nhanh của Phòng Nông nghiệp-PTNT huyện Trấn Yên, đến ngày 5/2/2009, toàn huyện đã cày bừa được 2.582 ha ruộng, bằng 100,2% kế hoạch, gieo mạ quy diện tích được 2.582 ha và đã gieo cấy được hơn 1.700 ha. Nhiều xã không bị ảnh hưởng của lũ lụt chủ động thu rau màu vụ đông sớm đã gieo cấy cơ bản xong toàn bộ diện tích như Việt Cường, Cường Thịnh, Hoà Cuông…

Các xã còn lại, bà con đang tích cực bừa kéo và cấy. Có mặt ở thôn Ninh Phúc, xã Nga Quán mới thấy hết được niềm vui và không khí lao động khẩn trương của nông dân nơi đây. Trận lũ do ảnh hưởng của cơn bão số 4 và số 6 năm 2008 đã biến toàn bộ hơn 7 ha đất, trong đó có 3,2 ha ruộng suốt từ Ao Chanh đến Gốc Gạo của cả trăm hộ dân thành một bãi cát; nhiều nhà chỉ còn biết kêu trời. Trước khốn khó của bà con Ninh Phúc, Tổ chức quốc tế phi chính phủ CRS đã giúp nông dân kinh phí khôi phục đồng ruộng và nạo vét mương máng; thi công bằng phương tiện cơ giới nên chỉ trong một thời gian ngắn việc khôi phục đã xong. Không những vậy, 1,8 ha thi công theo chương trình tài trợ và 1,4 ha do dân tự chủ động làm đã bằng phẳng, không những không mấp mô như trước mà còn thấp hơn mương phai nên rất chủ động về nước tưới. Nhìn những khuôn mặt rạng ngời, tay đang đắp bờ, tháo nước, ném mạ, bỏ phân…, chúng tôi như được chia vui với người dân Nga Quán khi họ tìm lại được ruộng đất của chính mình. "Cùng với Ninh Thuận, Hồng Thái, Hồng Hà, người dân Ninh Phúc sẽ có một mùa vụ thắng lợi, 68 ha lúa sẽ bảo đảm mục tiêu năng suất 49 tạ/ha"- Chủ tịch UBND xã Nga Quán, anh Cao Ngọc Hùng đã quả quyết như vậy.

Nắng đã lên, cây mạ cắm xuống ruộng là bén rễ, đẻ nhánh… Chắc chắn là vậy. Ngơi chuyện lúa, người nông dân Trấn Yên lại tập trung cho ngô, cho rừng, cho cây măng tre Bát độ… Truyền thống cần cù, chịu khó và tích cực ứng dụng tiến bộ KHKT sẽ giúp họ có cuộc sống đủ đầy.

Tấn Đạt