>> Bán hàng đa cấp hay một hình thức lừa đảo?

Sinh Lợi “mọc đầu” mới

Sau ngày 22/6/2006, Sở Thương mại thành phố Hồ Chí Minh ra quyết định thu hồi giấy phép bán hàng đa cấp của Công ty Sinh Lợi vì hành vi gian lận thương mại, lừa dối người tiêu dùng gây thiệt hại nghiêm trọng. Ngay sau đó, Công ty này đã “thay áo” mới. Trong bài “Bán hàng đa cấp Sinh Lợi “mọc” đầu mới” của Báo Dân trí đã miêu tả rằng: “Như một con quái vật, ngay sau khi bị chặt đầu, Sinh Lợi mọc ngay đầu khác”. Do mức siêu lợi nhuận của loại hình kinh doanh này nên tại trụ sở của Công ty Sinh Lợi trên đường Cầu Diễn, Hà Nội  đã “mọc” lên Công ty Thiên Ngọc Minh Uy để thay thế Sinh Lợi.

Nhưng rồi sự xuất hiện của TNMU vẫn chẳng khác gì Sinh Lợi khiến nhiều người tiếp tục là “nạn nhân của bán hàng đa cấp” (phóng sự của VietNamNet ngày 31/10/2007). Ngay mở đầu phóng sự, sau khi thâm nhập vào hoạt động của Công ty TNMU cũng như gặp nạn nhân, tác giả Vũ Điệp viết: “Hình thức bán hàng đa cấp hiện đang lôi kéo hàng nghìn người tham gia với điều kiện: “Phải mua sản phẩm của Công ty với giá ít nhất 3 triệu đồng. Bị mê hoặc bởi hoạt động kinh doanh này, nhiều khách hàng vốn là nạn nhân lại trở thành “tòng phạm” đi thuyết phục người khác tham gia cùng để hưởng hoa hồng”...

Bán hàng đa cấp bất chính…

Trong bài “Dấu hiệu bán hàng đa cấp bất chính và các qui định pháp luật chống bán hàng đa cấp bất chính” tác giả Nguyễn Hồng Thanh thuộc Ủy ban quốc gia về Hợp tác kinh tế quốc tế (NCIEC) nêu: “Nếu hoa hồng của một thành viên có được từ doanh số bán hàng của thành viên đó thì đó là dấu hiệu của bán hàng đa cấp hợp pháp; nhưng nếu khoản thu nhập được doanh nghiệp trả cho thành viên do đã giới thiệu thêm thành viên khác vào mạng lưới thì đó chính là dấu hiệu của kinh doanh bất chính” vì “theo mô hình trả hoa hồng này, thu nhập thu được không phải từ việc bán sản phẩm mà là do chiếm dụng tiền của các thành viên tiếp theo trong mạng lưới đa cấp”.

Theo tác giả Nguyễn Hồng Thanh: “Dấu hiệu tiếp theo để xác định được một doanh nghiệp bán hàng đa cấp bất chính là bắt buộc người tham gia phải mua một lượng hàng hoá ban đầu với giá tiền cao hơn giá trị bán ngoài thị trường nhiều lần mà không được hoàn lại. Ví dụ, máy ô zôn được Công ty Sinh Lợi bán với giá 3 triệu đồng, gấp 3 lần thị trường của sản phẩm… Mục đích của người mua không phải để sử dụng sản phẩm mà là để trở thành thành viên của mạng lưới, lôi kéo được người khác tham gia và hưởng hoa hồng trên chính việc tham gia của người đó. Với việc giá thành sản phẩm cao hơn rất nhiều giá thành thực tế (ngay cả khi cộng cả tiền hoa hồng trả cho đại lý phân phối các cấp), doanh nghiệp bán hàng đa cấp sẽ thu được những lợi nhuận khổng lồ mà không cần quan tâm nhiều lắm tới năng suất lao động và chất lượng sản phẩm mình bán ra.

Ở Việt Nam, nhiều công ty bán hàng đa cấp chuyển địa bàn hoạt động sang các tỉnh vùng sâu, vùng xa, nơi người dân (chủ yếu là nông dân) ít có điều kiện tiếp cận với các thông tin mới và dễ bị “lôi kéo” tham gia vào mạng lưới bán hàng”.

…Và người dân đã mắc

Chắc hẳn còn có nhiều người cũng sẽ đều “tự nguyện” đăng ký mua sản phẩm và ký kết hợp đồng tiếp thị khi dự “hội thảo” nghe và “mê”… kinh doanh đa cấp như anh Bàn Kim Hín ở bản La Háo Pành, xã Nậm Mười, huyện Văn Chấn. Sau khi bỏ 3,6 triệu đồng mua sản phẩm nồi áp suất và bếp điện từ của Công ty để trở thành thành viên chính thức và nhận được hơn 4 triệu đồng anh đã phải vận động 4 người tham gia trở thành thành viên. Chưa kể tới việc anh Hín còn lần lượt vận động vợ, em trai cùng anh em trong họ tộc bỏ ra gần 14 triệu đồng để mua hàng. Có trường hợp như anh Bàn Kim Minh sau khi được anh Hín giới thiệu cũng mua nồi áp suất và bếp từ như anh Hín với giá 3,7 triệu đồng nhưng đã bỏ ra nhiều công mà chẳng vận động được ai.

Một câu hỏi đặt ra: Cứ cho rằng những người “mê” kinh doanh đa cấp như anh Hín, anh Minh…và nhiều người khác “tự nguyện” mua sản phẩm của TNMU, nếu có lợi cho người tham gia thì vì sao tại Điều 7, Khoản 4, Nghị định 110/2005/NĐ-CP về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp lại qui định cấm doanh nghiệp bán hàng đa cấp nếu: “Yêu cầu người muốn tham gia phải mua một số lượng hàng hoá ban đầu để được tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp”?. Anh Lộc Văn Tiệp, thôn Bản Hốc, xã Đồng Khê (Văn Chấn), là người đã từng tham gia vào Công ty, hiện đang gặp rắc rối. Được biết, sau khi mua sản phẩm của Công ty, trở về nhà không được sự đồng ý của gia đình, anh mang hàng đến trả lại nhưng không được đại diện Công ty giải quyết; họ còn giao hẹn muốn lấy lại tiền phải tìm người khác thay thế, khi đó Công ty mới xem xét, giải quyết!?

Rõ ràng hơn cả là Công ty TNMU đã vi phạm Khoản 6, Điều 7, của Nghị định 110/2005/NĐ-CP là: “Cho người tham gia nhận tiền hoa hồng, tiền thưởng, lợi ích kinh tế khác từ việc dụ dỗ người khác tham gia bán hàng đa cấp”. Đó là việc anh Hín “vận động”, được thêm khá nhiều người nên được “mức lương” hơn 4 triệu đồng mà theo bà Nguyễn Thị Hải Duy – chủ cơ sở Yên Bái của Công ty TNMU ở tổ 5, thị trấn Yên Bình, huyện Yên Bình (Yên Bái) cho rằng: “Việc anh Hín giới thiệu cho người thân tự nguyện mua các sản phẩm của Công ty và việc anh Hín được nhận tiền thù lao là hoàn toàn đúng qui định và hợp pháp”. Không hiểu bà Duy có biết rằng để người thân của anh Hín mua sản phẩm của Công ty theo kiểu “tự nguyện” như bà nói, anh đã phải đi vận động, dụ dỗ, lôi kéo để họ tham gia là vi phạm pháp luật?

Người dân, đặc biệt dân nghèo nông thôn cần cảnh giác nhận diện rõ hành vi bán hàng đa cấp bất chính để tránh bị lao vào vòng xoáy nợ nần khi mua bán hàng đa cấp bất chính, làm giàu cho một số ít người.

Nhóm PV

9 Hành vi cấm đối với doanh nghiệp bán hàng đa cấp:
1. Yêu cầu người muốn tham gia phải đặt cọc để được quyền tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp.
2. Yêu cầu người muốn tham gia phải mua một số lượng hàng hoá ban đầu để được quyền tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp.
3. Yêu cầu người muốn tham gia phải trả tiền hoặc trả bất kỳ khoản phí nào dưới hình thức khoá học, khoá đào tạo, hội thảo, hoạt động xã hội hay các hoạt động tương tự khác để được quyền tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp, trừ tiền mua tài liệu theo qui định.
4. Không cam kết cho người tham gia trả lại hàng hoá và nhận lại khoản tiền đã chuyển cho doanh nghiệp theo qui định.
5. Cản trở người tham gia trả lại hàng hoá phát sinh từ việc chấm dứt hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp.
6. Cho người tham gia nhận tiền hoa hồng, tiền thưởng, lợi ích kinh tế khác từ việc dụ dỗ người khác tham gia bán hàng đa cấp.
7. Từ chối chi trả không có lý do chính đáng các khoản hoa hồng, tiền thưởng hay các lợi ích kinh tế khác mà người tham gia có quyền hưởng.
8. Cung cấp thông tin gian dối về lợi ích của việc tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp để dụ dỗ người khác tham gia bán hàng đa cấp.
9. Cung cấp thông tin sai lệch về tính chất, công cụ của hàng hoá để dụ dỗ người khác tham gia bán hàng đa cấp.

Nghị định số 110/2005 NĐ-CP