Từ thành phố Yên Bái, theo con đường vào Chiến khu cách mạng Vần được rải nhựa phẳng phiu, chỉ mất nửa giờ đồng hồ là chúng tôi đến Vân Hội. Nói về tiềm năng hồ Vân Hội, Chủ tịch UBND xã Nguyễn Văn Thế hồ hởi: "Vân Hội có thác Quẽ, ao Xanh, Vòi Rồng... đã được nhiều du khách biết đến. Nhưng với 400 ha mặt nước, trên 40 đảo lớn nhỏ 4 mùa xanh các loại cây lâm nghiệp thì hồ Vân Hội chính là một tiềm năng lớn".

Hình thành cách đây ba, bốn chục năm, hồ Vân Hội được nước từ ngòi Vần, ngòi Lĩnh, ngòi Chanh, ngòi Hạ... dồn về nên bốn mùa đong đầy nước mát. Hơn thế, trên hồ có hơn 40 đảo lớn nhỏ, lại được các dãy núi cao bao bọc nên hồ được điều hòa  mức nước ổn định quanh năm. Lang thang trên hồ, cảm nhận nhịp sống thanh bình và ngày đang một khá lên của người dân nơi đây, ông Nguyễn Văn Thế cho biết, tất cả đều từ cá lồng mà có. Nuôi cá lồng thực sự đã trở thành một trong số những hướng đi hiệu quả trong công cuộc xóa đói giảm nghèo của địa phương.

Thuyền chúng tôi tạt vào đảo nhỏ thăm gia đình ông Đỗ Xuân Lùng, người có thâm niên 17 năm trong nghề nuôi cá. Là một trong những hộ có mức sống khá giả của thôn Khe Mon, với 2 lồng cá nuôi theo hình thức gối vụ chu kỳ nuôi khoảng 1 năm, lồng này bán lại tiếp tục đầu tư chăm sóc để bán lồng tiếp theo, bình quân mỗi năm cũng cho gia đình ông Lùng thu trên 16 triệu đồng. Đưa chúng tôi thăm một lồng đặc cá trắm, ông Lùng cho biết: "Chi phí cho nuôi cá lồng không tốn nhiều như nuôi lợn và các loại gia cầm khác mà hiệu quả kinh tế lại cao hơn, bởi thức ăn chủ yếu là rong vớt ở hồ và cỏ voi, lá sắn của nhà trồng". Chia tay ông Lùng, chúng tôi tới thăm hộ anh Nguyễn Văn Tâm thôn 6. Nuôi cá từ những năm 1994 đến nay, do ít nhân lực nên gia đình anh Tâm cũng chỉ nuôi 2 lồng cá. Anh Tâm cho biết, thu nhập từ nghề nuôi cá lồng rất ổn định và kỹ thuật chăn nuôi đơn giản. Gia đình anh nuôi 2 lồng mỗi năm cho thu trên 20 triệu đồng.

Tìm hiểu được biết, để khai thác tiềm năng thủy sản của hồ, từ năm 2003, xã Vân Hội bắt đầu giao diện tích mặt nước cho người dân quản lý, phối hợp với Trung tâm Thuỷ sản, Trạm Khuyến nông huyện tập huấn, trang bị kiến thức, mở lớp đào tạo nghề nuôi cá cho bà con, tạo điều kiện cho dân vay vốn Ngân hàng Chính sách Xã hội với lãi suất thấp, kỳ hạn trả dài..., cộng thêm được tỉnh hỗ trợ kiến thức, vốn với mức 3 triệu đồng/lồng. Có kiến thức, thị trường tiêu thụ cá thương phẩm tốt, có lời nên người dân rất phấn khởi. Hộ này làm ăn được, hộ khác theo đó mà học. Hiện nay, toàn xã Vân Hội có 133 hộ nuôi cá lồng với 235 lồng cá.

Chị Nguyễn Thị Hồng Điệp - cán bộ phụ trách kinh tế xã tính nhẩm: "123 lồng mỗi năm thu hoạch được khoảng 70 - 80 tấn cá thương phẩm, nhân với giá hiện nay là 35.000-40.000đ/kg, thu từ cá mỗi năm của nhân dân trong xã cũng được trên dưới 3 tỷ đồng. Thu nhập từ nghề nuôi cá chiếm 25% tổng thu nhập của toàn xã". Thực tế, nghề nuôi cá đã giúp nhiều hộ dân thoát nghèo. Cá lồng đã góp phần giảm tỷ lệ nghèo của Vân Hội xuống còn 5,8%, tăng tỷ lệ hộ khá, giàu lên 51%, thu nhập bình quân đầu người đạt trên 11 triệu đồng/năm. Chả thế mà cả ông Chủ tịch, Phó chủ tịch xã cùng với chị cán bộ phụ trách kinh tế xã lại hào hứng đến thế khi nhắc đến nghề nuôi cá lồng ở địa phương.

Thuyền chúng tôi cập bến vào một hòn đảo có diện tích khá lớn, trên 3 ha thuộc thôn 5. Đứng ở vị trí cao nhất của hòn đảo này, phóng tầm mắt về bốn phía chỉ thấy một mầu xanh bất tận. Đảo đồi, cỏ cây, mây nước nối tiếp nhau, hòa quyện vào nhau tạo nên môi trường sinh thái trong lành, mát mẻ và đầy chất thi vị. Nếu có điều kiện đầu tư, chắc hẳn nơi này sẽ trở thành điểm nghỉ dưỡng trong những dịp cuối tuần của du khách thập phương. Thực tế, đời sống nâng lên, vào những ngày nghỉ không ít du khách gần xa đã tìm về Vân Hội trong những chuyến píc-níc đầy ngẫu hứng, để đắm mình trong  thác Quẽ, ao Xanh và không khí mát lành của hồ Vân Hội.

Nghị quyết Đảng bộ huyện Trấn Yên lần thứ XX, nhiệm kỳ 2010-2015 đã xác định: xây dựng Vân Hội theo hướng phát triển đô thị gắn với du lịch sinh thái. Nếu tiềm năng thủy sản và  du lịch được khai thác triệt để, chắc chắn Vân Hội sẽ là một điểm đến hấp dẫn trong tương lai, đem lại cuộc sống ấm no cho người dân nơi đây.

 Hồng Duyên