Văn Chấn có hai vùng khí hậu khác biệt, vùng ngoài thường có mưa và ẩm ướt hơn, vùng trong và thượng huyện thường khô hanh, ít mưa. Từ tháng 10 và tháng 11 năm trước đến tháng 4 và tháng 5 năm sau là mùa khô hanh, nắng nóng kéo dài là thời điểm Văn Chấn thường xuất hiện những đợt gió Lào thổi mạnh dễ xảy ra cháy rừng nhất.

Nằm ở phía Tây của tỉnh Yên Bái, Văn Chấn có  trên 85.000 ha đất lâm nghiệp gồm trên 65.000 ha đất có rừng tự nhiên và rừng trồng với độ che phủ chiếm 52,15%. Để phòng chống cháy rừng hiệu quả, huyện Văn Chấn xác định cần phải khắc phục tận gốc nguyên nhân. Qua thực tế cho thấy, mùa khô năm 2009 - 2010 bên cạnh trình độ dân trí thấp, việc đốt nương làm rẫy không theo đúng qui định phòng cháy, chữa cháy rừng là nguyên nhân chủ yếu gây ra 11 vụ, làm cháy 175,3 ha rừng ở Văn Chấn trong đó có 5 ha keo, còn lại là rừng tái sinh và lau lách.

Nguyên nhân chính là do các hộ khi đốt nương không thông báo cho trưởng thôn, bản, ban chỉ huy phòng cháy, chữa cháy rừng (PCCCR) của xã, thị trấn và cán bộ kiểm lâm để có biện pháp PCCCR. Khi đốt nương, người dân không làm đường băng cản lửa và đốt từ dưới lên, chứ không đốt từ trên xuống, đốt ngược chiều gió, chia nhỏ diện tích, vun thành đám nhỏ, luống nhỏ để đốt nên rất dễ xảy ra cháy lan.

Bên cạnh đó có hộ thường đốt vào lúc nắng nóng, hanh khô không theo qui định, đốt vào trưa và tối nên gió thổi mạnh dễ gây cháy rừng. Có hộ chưa dập xong tàn lửa đốt nương đã về, hoặc không cử người canh gác cũng dẫn tới cháy rừng.

Ngoài ra còn những tồn tại như ban chỉ huy PCCCR của các xã chưa hoạt động thường xuyên, và hiệu quả chưa cao. Các thành viên ban chỉ huy chưa bám sát địa bàn được phân công. Một số chủ rừng còn chủ quan, thiếu trách nhiệm trong công tác PCCCR trên diện tích do mình đầu tư quản lý. Việc đầu tư kinh phí cho các hạng mục công trình phòng cháy rừng còn ít. Rừng được thiết kế trồng chưa gắn với phòng cháy, chữa cháy.

Từ thực trạng trên, để công tác PCCCR mùa khô năm 2010 - 2011 đạt hiệu quả, Văn Chấn đã rút ra bài học kinh nghiệm quán triệt phương châm “Phòng là chính, cứu chữa kịp thời, hiệu quả đảm bảo an toàn theo phương châm 4 tại chỗ". Huyện yêu cầu ban chỉ huy PCCCR từ huyện tới xã tập trung vào công tác tuyên truyền PCCCR - bảo vệ rừng thông qua việc ghi băng, loa pin để phát thanh đến người dân nhất là các vùng trọng điểm dễ xảy ra cháy rừng.

Cùng với thực hiện Quyết định số 245/1998/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về thực hiện trách nhiệm quản lý nhà nước của các cấp về rừng và đất lâm nghiệp, huyện chỉ đạo các xã kiện toàn lại ban chỉ đạo PCCCR, xây dựng kế hoạch phối hợp thực hiện. Việc kiểm tra PCCCR được tiến hành đột xuất, xã nào buông lỏng để xảy ra cháy rừng thì chủ tịch UBND xã chịu trách nhiệm trước huyện và tỉnh. Các lực lượng kiểm lâm, công an, quân đội tăng cường phối hợp PCCCR và chịu trách nhiệm trước trưởng ban chỉ huy PCCCR.

 Những vùng trọng điểm có nguy cơ cháy cao được huyện xác định và có biện pháp PCCCR cụ thể theo phương châm “4 tại chỗ”, khi cần thiết mới huy động lực lượng và phương tiện của huyện hỗ trợ. Huyện cũng chỉ đạo các xã nghiêm cấm việc đốt nương, làm rẫy từ trưa đến chiều, khi đốt phải báo cáo thôn, bản, kiểm lâm địa bàn và có người canh gác đến khi tắt lửa mới về; tuân thủ nghiêm các qui trình, kỹ thuật theo hướng dẫn; xử lý nghiêm các vi phạm theo pháp luật.

Cùng với kiện toàn phân công nhiệm vụ cụ thể cho các thành viên Ban chỉ huy PCCCR, cuối năm 2010, UBND huyện Văn Chấn đã tập trung vào kiện toàn và ban hành qui chế hoạt động của Ban chỉ huy các vấn đề cấp bách trong lĩnh vực bảo vệ rừng và PCCCR. Huyện cũng đồng thời ra chỉ thị về việc tăng cường thực hiện các biện pháp PCCCR vụ đông xuân 2010 – 2011, chỉ đạo các ngành, cấp liên quan tập trung cho công tác này. Đặc biệt mới đây vào nửa cuối tháng 2/2011, huyện Văn Chấn đã tổ chức diễn tập PCCCR – bảo vệ rừng tại xã Suối Quyền thể hiện quyết tâm trong phòng, chống giặc lửa trong những ngày khô hanh để giữ rừng. 

 Đào Minh