■ Bạn Quách Xuân Hợp ở phường Yên Ninh, thành phố Yên Bái hỏi: Những người nào có thể tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện? Người tham gia phải đóng với mức đóng như thế nào và có thể đóng gộp 1 lần cho nhiều tháng không? Đóng đến khi nào thì mới được hưởng chế độ hưu?

BHXH tỉnh Yên Bái trả lời: Theo Khoản 1 Điều 2 Thông tư số 01/2016/TT-BLĐTBXH ngày 18/2/2016 của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BHXH về BHXH tự nguyện, người tham gia BHXH tự nguyện là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên và không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc theo quy định của pháp luật về BHXH, bao gồm: người lao động (NLĐ) làm việc theo hợp đồng lao động (HĐLĐ) có thời hạn dưới 3 tháng trước ngày 1/1/2018; NLĐ làm việc theo HĐLĐ có thời hạn dưới 1 tháng từ ngày 1/1/2018 trở đi; người hoạt động không chuyên trách ở thôn, ấp, bản, sóc, làng, tổ dân phố, khu, khu phố; NLĐ giúp việc gia đình; người tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ không hưởng tiền lương; xã viên không hưởng tiền lương, tiền công làm việc trong HTX, liên hiệp HTX; người nông dân, NLĐ tự tạo việc làm bao gồm những người tự tổ chức hoạt động lao động để có thu nhập cho bản thân và gia đình; NLĐ đã đủ điều kiện về tuổi đời nhưng chưa đủ điều kiện về thời gian đóng để hưởng lương hưu theo quy định của pháp luật về BHXH; người tham gia khác.

Về mức đóng và phương thức đóng của NLĐ tham gia BHXH tự nguyện, Điều 87 Luật BHXH 2014 quy định: NLĐ hằng tháng đóng bằng 22% mức thu nhập tháng do NLĐ lựa chọn để đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất; mức thu nhập tháng làm căn cứ đóng BHXH thấp nhất bằng mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn và cao nhất bằng 20 lần mức lương cơ sở. Căn cứ vào điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, khả năng ngân sách Nhà nước trong từng thời kỳ để quy định mức hỗ trợ, đối tượng hỗ trợ và thời điểm thực hiện chính sách hỗ trợ tiền đóng BHXH cho NLĐ tham gia BHXH tự nguyện. 

NLĐ được chọn một trong các phương thức đóng như: hằng tháng; 3 tháng một lần; 6 tháng một lần; 12 tháng một lần; một lần cho nhiều năm về sau với mức thấp hơn mức đóng hằng tháng hoặc một lần cho những năm còn thiếu với mức cao hơn mức đóng hằng tháng so với quy định tại Điều này. Theo quy định hiện hành (Điều 73 Luật BHXH), NLĐ hưởng lương hưu khi có đủ các điều kiện sau: nam đủ 60 tuổi, nữ đủ 55 tuổi; đủ 20 năm đóng BHXH trở lên. NLĐ đã đủ điều kiện về tuổi theo quy định tại điểm a nhưng thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm thì được đóng cho đến khi đủ 20 năm để hưởng lương hưu.

■ Bạn Phạm Thị Hồng Thắm, địa chỉ gmail: Phamthihongtham1961@gmail.com hỏi: Chị tôi ở quê, đã tham gia  bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc được 10 năm, sau thời gian nghỉ làm ở công ty đã được hưởng trợ cấp một lần. Năm nay chị tôi đã 50 tuổi có được tham gia BHXH tự nguyện để hưởng chế độ hưu trí không? Nếu được tham gia thì có được tính những năm đã đóng BHXH bắt buộc trước đó không?

BHXH tỉnh Yên Bái trả lời: Theo Khoản 3 Điều 5 luật BHXH năm 2014, thời gian đóng BHXH đã được tính hưởng BHXH một lần thì không tính vào thời gian làm cơ sở tính hưởng các chế độ BHXH. Như vậy, thời gian 10 năm đóng BHXH bắt buộc tại công ty của chị bà Phạm Thị Hồng Thắm không được cộng vào thời gian tham gia BHXH sau này để hưởng các chế độ BHXH. 

Về nội dung chị bà Thắm đã 50 tuổi có được tham gia BHXH tự nguyện không, theo Điểm e, Khoản 1, Điều 9, Nghị định số 134/2015/NĐ-CP ngày 29/12/2015 của Chính phủ ban hành quy định chi tiết một số điều của Luật BHXH về BHXH tự nguyện, trường hợp người lao động đã đủ điều kiện về tuổi để hưởng lương hưu theo quy định nhưng thời gian đóng BHXH còn thiếu không quá 10 năm (120 tháng) thì được đóng 1 lần cho những năm còn thiếu cho đủ 20 năm tham gia BHXH để đủ điều kiện hưởng lương hưu. 

Như vậy, chị bà Thắm vẫn được tham gia BHXH tự nguyện theo quy định, đến khi tham gia đủ 10 năm BHXH tự nguyện (lúc này là 60 tuổi) thì chọn phương thức đóng 1 lần cho những năm còn thiếu đóng cho đủ 20 năm tham gia BHXH để đủ điều kiện hưởng lương hưu.