Đặc biệt, khi cơ quan công an khởi tố vụ án đánh cắp hàng triệu thông tin cá nhân rồi công khai rao bán trên mạng xã hội được dư luận và người dân đặc biệt quan tâm, nhất là khi Nhà nước vừa triển khai thu thập dữ liệu dân cư quốc gia về dân cư, triển khai cấp căn cước công dân có gắn chíp điện tử.
Theo quy định, thông tin cá nhân là thông tin đủ để xác định chính xác danh tính một cá nhân, bao gồm ít nhất nội dung trong những thông tin sau đây: họ tên, ngày sinh, nghề nghiệp, chức danh, địa chỉ liên hệ, địa chỉ thư điện tử, số điện thoại, số chứng minh nhân dân, số hộ chiếu...
Những thông tin thuộc bí mật cá nhân gồm có: Hồ sơ y tế, hồ sơ nộp thuế, số thẻ bảo hiểm xã hội, số thẻ tín dụng và những bí mật cá nhân khác. Ngày nay, điện thoại thông minh là vật dụng phổ biến, không thể thiếu đối với nhiều người, đó là phương tiện cơ bản để kết nối nhiều hoạt động thiết yếu hàng ngày như kiểm tra thư điện tử, trò chuyện trực tuyến, đọc thông tin, mua sắm…
Bên cạnh những tiện ích, điện thoại thông minh đôi khi cũng mang đến vô số những phiền toái, như: chủ nhân nhận được vô số những tin nhắn, thậm chí là cuộc gọi có nội dung quảng cáo; một số ứng dụng mua hàng trực tuyến gợi ý liên tục những món đồ mà người dùng từng tìm kiếm trên mạng; liên tục gợi ý mình đăng nhập vào các trang web mà mình đã có lần tìm kiếm. Thậm chí, chỉ cần dùng Internet tại một quán ăn, quán nước, địa điểm công cộng…, gần như ngay lập tức, trên điện thoại của bạn xuất hiện các câu hỏi đánh giá địa điểm đó thế nào.
Những điều này làm người dùng cảm thấy dường như thiết bị di động thông minh đang "theo dõi” các hoạt động của chúng ta. Đây là những trường hợp lọt lộ thông tin cá nhân mà người dùng thường không để ý, không hiểu tại sao và không biết làm thế nào để tránh.
Với sự dễ dãi như vậy, kẻ xấu có thể dễ dàng lập những tài khoản giả mạo để thực hiện các hành vi lừa đảo. Chị Nguyễn Mai H. ở thị trấn Cổ Phúc, huyện Trấn Yên bỗng dưng nhận được điện thoại đòi nợ của một công ty tài chính ở tận thành phố Hồ Chí Minh. Thực tế, chị chẳng vay mượn đối với công ty đó nhưng phía đòi nợ thuê đã cung cấp tên, tuổi, địa chỉ, cả chứng minh nhân dân của chị trong cái gọi là bộ hồ sơ mà chị đã cung cấp trong quá trình làm thủ tục vay. Vụ việc càng trở nên phức tạp khi chị không trả số tiền 3,6 triệu đồng, còn phía bên kia liên tục gọi điện, nhắn tin, đăng hình ảnh bôi nhọ chị trên mạng xã hội.
Nắm được những thông tin cá nhân, nhiều kẻ lừa đảo trên mạng đã sử dụng ảnh thật của người dùng mạng xã hội để tạo nên những tài khoản giả mạo, lừa chính bạn bè, người thân của họ. Trường hợp chị Nguyễn Thu Hà ở phường Yên Ninh, thành phố Yên Bái là một thí dụ. Kẻ xấu đã tạo một tài khoản Facebook cùng với tên Thu Ha, lấy ảnh đại diện trên Facebook thật làm ảnh đại diện trên Facebook giả, tải các bức ảnh, viết nhái những dòng trạng thái giống như trên Facebook thật rồi chúng nhắn tin đến người thân, bạn bè của chị để vay tiền và nhờ mua thẻ điện thoại di động.
Thủ đoạn của chúng rất tinh vi, chúng chỉ vay những món tiền nhỏ hoặc nhờ mua thẻ điện thoại khoảng 200.000 đồng. Đặc biệt, chúng còn gửi cả hình chứng minh nhân dân của chị Hà kèm với lời nói "để làm tin” cho các nạn nhân.
Theo ông Đoàn Mạnh Cường - Giám đốc Công ty Phần mềm Việt - Nhật, khi kết nối vào các trang web mua hàng trực tuyến, người sử dụng không cẩn thận khi cung cấp các thông tin cá nhân như: số điện thoại, số chứng minh thư nhân dân, tài khoản ngân hàng… cũng có thể trở thành "miếng mồi béo bở” của tội phạm mạng. Chưa kể khi tham gia các trò chơi, ứng dụng trực tuyến, điều tra trực tuyến…, người sử dụng thường cung cấp thông tin cá nhân, để có thể nhận được phần thưởng hoặc được chơi trò chơi miễn phí… Đây cũng là nguyên nhân khiến thông tin cá nhân dễ dàng bị lợi dụng để trục lợi kinh tế.
Trong Dự thảo Nghị định quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân mà Bộ Công an đưa ra lấy ý kiến, có quy định các nguyên tắc bảo vệ dữ liệu cá nhân. Nguyên tắc hợp pháp: Dữ liệu cá nhân chỉ được thu thập trong trường hợp cần thiết theo quy định của pháp luật. Nguyên tắc mục đích: Dữ liệu cá nhân chỉ được xử lý đúng với mục đích đã đăng ký, tuyên bố về xử lý thông tin cá nhân.
Nguyên tắc tối giản: Dữ liệu cá nhân chỉ được thu thập trong phạm vi cần thiết để đạt được mục đích đã xác định. Nguyên tắc sử dụng hạn chế: dữ liệu cá nhân chỉ được sử dụng khi có sự đồng ý của chủ thể dữ liệu hoặc được sự cho phép của cơ quan có thẩm quyền theo quy định của pháp luật.
Nguyên tắc về chất lượng dữ liệu: Dữ liệu cá nhân phải được cập nhật, đầy đủ để bảo đảm mục đích xử lý dữ liệu. Nguyên tắc an ninh: Dữ liệu cá nhân được áp dụng các biện pháp bảo vệ trong quá trình xử lý dữ liệu cá nhân. Nguyên tắc cá nhân: Chủ thể dữ liệu được biết và nhận thông báo về hoạt động liên quan tới xử lý dữ liệu cá nhân của mình. Nguyên tắc bảo mật: Dữ liệu cá nhân phải được bảo mật trong quá trình xử lý dữ liệu.
Tấn Đạt