Con đường gập ghềnh, lởm chởm đá, dốc quanh co, một bên bám sườn núi, một bên là vực thẳm dẫn lên mỏ khai thác đá của Công ty TNHH Đá cẩm thạch RK Việt Nam tại thị trấn Yên Thế, huyện Lục Yên. Anh Hoàng Văn Hùng công nhân ở đây cho biết, ngày nào anh cũng đi xe máy ít nhất 2 lần trên con đường dốc đầy nguy hiểm này để lên mỏ đá làm, các mỏ đá ở trên địa bàn huyện đều như vậy, đầy rẫy nguy hiểm, xe phải được kiểm tra phanh, lốp thường xuyên thì mới đỡ lo.
Lên đến lưng chừng dãy núi cũng là khu vực các "boong” đang có hoạt động khai thác đá hoa trắng, một đại công trường thật sự hiện ra trước mắt chúng tôi, tiếng máy cắt, tiếng đập đá vang lên liên tục, đứng gần nhau chỉ trong bán kính 1 mét mà chúng tôi phải gần như hét lên thì mới có thể nghe thấy tiếng nói của nhau.
Nhìn lên các vách đá trắng tinh, ngổn ngang đá to, nhỏ, có những khối đá vuông vắn to như căn phòng đang được xẻ, có những cục nhỏ hơn đang được đập bởi máy xúc gắn búa thủy lực. Mặc dù có các biển cảnh báo an toàn lao động, cảnh báo khu vực dễ xảy ra sạt lở, đá lăn, có khung giờ nổ mìn theo quy định nhưng với hàng trăm công nhân đang lao động tại đây, họ luôn cảm giác bất an và cũng chẳng biết tai nạn từ những cục đá trên cao kia có thể ập xuống bất cứ lúc nào. Bởi thực tế đã có nhiều vụ tai nạn xảy ra tại các mỏ khai thác đá hoa trắng trên địa bàn huyện Lục Yên trong thời gian vừa qua.
Căn nhà sàn bằng gỗ rộng rãi của bà Hoàng Thị Tiện ở thôn Xuân Yên, xã Minh Xuân vốn đã từng đầy ắp tiếng cười nói, vui đùa giữa ông bà, con cháu nay lại trở nên hiu quạnh, chỉ có một mình bà Tiện quẩn quanh với nỗi đau mất đi người chồng cách đây hơn 1 năm vì tai nạn lao động trên mỏ khai thác đá của Công ty TNHH Đá cẩm thạch RK Việt Nam, thị trấn Yên Thế.
Ngồi tựa vào cột nhà, mắt đỏ hoe hướng lên di ảnh người chồng, bà Tiện cố kìm nén cảm xúc, nghẹn ngào kể, trưa ngày 15/5/2023, nhận được tin dữ của chồng là ông Hà Văn Hoan bị tai nạn trên mỏ đá, bà lập tức cùng con trai đi xe máy lên mỏ, đứng từ trên cao nhìn xuống vực sâu, nơi chồng bà bị đẩy xuống bởi vụ sạt lở đá mà chân tay bà Tiện như rụng rời, bởi bà biết chẳng ai có thể sống xót với hàng tấn đá ập xuống người, đẩy đi xa hàng chục mét như thế.
Ông Hoan chồng bà Tiện vừa đi làm tại Công ty vệ sĩ Sơn Hòa được hơn 2 tháng và được phân công làm bảo vệ tại mỏ đá của Công ty TNHH Đá cẩm thạch RK Việt Nam. Niềm vui có việc làm ổn định chưa được bao lâu thì tai nạn ập xuống. Trong lúc nghỉ buổi trưa, chuẩn bị ăn cơm trên mỏ ông Hoan đi ra khu vực nhà vệ sinh thì bất ngờ những khối đá trên cao ập xuống, đẩy ông và toàn bộ công trình nhà vệ sinh bằng tôn xuống vực khiến ông tử vong. Mất đi người "trụ cột” trong gia đình, bà Tiện giờ đây cũng chưa biết những ngày tháng tới sống thế nào, bao giờ nỗi đau này mới có thể nguôi ngoai.
Vào đầu tháng 3, năm 2023, anh Nguyễn Văn Nghĩa, sinh năm 1978, trú tại thôn 1, xã Tân Lĩnh, là công nhân Công ty cổ phần Khoáng sản thương mại Đại Phát - đơn vị khai thác tại mỏ đá Tường Phú ở xã Liễu Đô đang thực hiện việc khoan cắt đá block không may bị viên đá vỡ ra rơi trúng và tử vong. Sự việc đã xảy ra được hơn một năm, nỗi đau mất người thân đối với gia đình sẽ còn dai dẳng, hiện hữu trong cuộc sống thường ngày. Chị Chinh, vợ anh Nghĩa chia sẻ: "Dẫu biết chồng làm nghề vô cùng nguy hiểm, nhưng sự việc xảy ra rồi tôi vẫn không tin được lại rơi vào gia đình mình”.
Ngoài vụ tai nạn khiến ông Hoan và anh Nghĩa tử vong kể trên thì vào ngày 3/4/2023, cũng tại mỏ đá của Công ty TNHH Đá cẩm Thạch R.K Việt Nam ở thị trấn Yên Thế, công nhân Hoàng Văn Chơi, sinh năm 1984, trú tại thôn Trang Thành, xã Minh Xuân, huyện Lục Yên khi đang làm việc cũng bị đá trượt văng vào đầu dẫn đến tử vong.
Chỉ sau đó hơn chục ngày, vào ngày 16/4, trong quá trình cắt đá tại khu vực khai thác ở mỏ đá núi Chuông thuộc Công ty TNHH Khai thác đá Hoàng Dương tại thôn 2, xã Tân Lĩnh thì công nhân Dương Văn Sào, sinh năm 1978, trú tại xã Tân Lập, huyện Lục Yên bất ngờ bị đá bắn ra đập vào đầu gây tử vong. Năm 2023, trên địa bàn huyện Lục Yên liên tiếp xảy ra 4 vụ tai nạn lao động tại các mỏ khai thác, chế biến khoáng sản, khiến 4 người tử vong.
Trước tình trạng đó, Ban Thường vụ Huyện uỷ đã có nhiều buổi làm việc với các cơ quan, đơn vị doanh nghiệp trên địa bàn; ban hành các văn bản chỉ đạo; thành lập các đoàn kiểm tra về việc chấp hành các quy định về an toàn vệ sinh lao động tại các mỏ đá, doanh nghiệp; tại các hội nghị của Ban Thường vụ Huyện ủy, UBND huyện, kỳ họp HĐND huyện công tác đảm bảo an toàn, vệ sinh lao động trong hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản đã được đưa ra bàn bạc, thảo luận và chất vấn, từ đó đưa ra các giải pháp cụ thể. Qua đó, công tác đảm bảo an toàn lao động tại các doanh nghiệp khai thác khoáng sản từng bước được cải thiện, 5 tháng đầu năm trên địa bàn không có vụ tai nạn lao động nghiêm trọng.
Hiện nay, trên địa bàn huyện Lục Yên có 38 giấy phép khai thác khoáng sản còn hiệu lực được Bộ Tài nguyên và Môi trường, UBND tỉnh cấp cho 37 tổ chức, doanh nghiệp với tổng diện tích được cấp phép 650,93 ha; tổng công suất khai thác các loại khoáng sản là 2.850.107 m3/năm. Trong số 38 mỏ được cấp phép khai thác có 28 mỏ đang khai thác; 2 mỏ đang xây dựng cơ bản chưa có sản phẩm; 4 mỏ chưa hoạt động khai thác; tạm dừng hoạt động khai thác 4 mỏ.
Trên địa bàn huyện có tổng số 26 nhà máy chế biến đã được cấp giấy chứng nhận đầu tư, trong đó có 10 nhà máy chế biến đá hoa trắng đang hoạt động sản xuất tương đối ổn định, sản phẩm chế biến chủ yếu là đá xẻ các kích thước, đá bột, đá hạt và sản phẩm đá thủ công, mỹ nghệ; 1 nhà máy chế biến đá xẻ đang tạm dừng hoạt động; 15 dự án nhà máy chế biến đá hoa trắng chưa triển khai xây dựng.
Thực tế, các mỏ khai thác, chế biến đá trên địa bàn huyện Lục Yên không chỉ đáp ứng về nhu cầu vật liệu xây dựng cho các công trình, thành phẩm xuất khẩu, mà còn tạo việc làm và thu nhập cao, ổn định cho hàng nghìn lao động, nộp ngân sách Nhà nước, góp phần phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích thì hoạt động khai thác tại các mỏ đá cũng đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn lao động đòi hỏi các ban, ngành địa phương nâng cao hiệu lực và hiệu quả trong công tác quản lý, khai thác.
Anh Dũng