Lãnh đạo xã Đại Lịch cho biết, nguyên nhân chủ yếu là do tiêm chích ma tuý, đi lao động ở các địa phương, các tỉnh khác, lây nhiễm từ chồng sang vợ và hiện nay, những “tảng băng chìm” – những người nghi nhiễm có khoảng 30 người. ở một xã có dân số chưa đầy 5000 người thì con số 30 “tảng băng chìm” không phải là nhỏ. Và chắc chắn rằng 30 chưa phải là con số cuối cùng.

Đến Đại Lịch bây giờ đã khác nhiều so với vài năm trước -  khi “con” virut HIV còn đang là cái gì đó rất xa vời với những người dân nơi đây. Người dân giờ đã có một cái nhìn đúng đắn về căn bệnh HIV/AIDS, song để mỗi người bệnh bớt mặc cảm, tự tin để tiếp tục sống và lao động không phải là chuyện dễ dàng.

Trong thời gian qua, chính quyền xã Đại Lịch đã chủ động tuyên truyền, vận động những người nghi nhiễm đi xét nghiệm tại Trung tâm tư vấn sức khoẻ và xét nghiệm miễn phí huyện Văn Chấn. Công tác tuyên truyền được đẩy mạnh qua loa đài truyền thanh của xã mỗi tháng 2 buổi. Các bài viết với nội dung dễ hiểu, dễ nhớ về những kiến thức, hiểu biết cơ bản về HIV/AIDS, những tác hại của ma tuý và những kỹ năng chăm sóc người nhiễm HIV tại gia đình.

Bên cạnh đó là truyền thông trực tiếp, chủ yếu là cán bộ chuyên trách và 2 giáo dục viên đồng đẳng của xã. Chương trình tuyên truyền được lồng ghép vào các cuộc họp thôn bản, những khó khăn, thắc mắc của người dân được giải đáp ngay tại chỗ nên cũng đã tạo được những hiệu quả nhất định. Chương trình tuyên truyền phòng chống HIV/AIDS còn được lồng ghép trong các hoạt động của đoàn thể như Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ, Hội nông dân, Hội người cao tuổi… 

Hàng tuần, hàng tháng nhóm đồng đẳng phát bơm kim tiêm sạch, bao cao su  miễn phí cho các đối tượng nghiện ma tuý, động viên các đối tượng xét nghiệm HIV/AIDS; cấp phát thuốc ARV miễn phí cho một đối tượng AIDS từ tháng 8 năm 2007 đến nay người bệnh sống khoẻ và lao động bình thường. Được hỗ trợ tờ rơi, sách nhỏ, tranh lật, tranh tuyên truyền, xã phát đến tay người dân nhằm tác động giúp mọi người nhận thức tốt hành vi của mình trong phòng chống HIV/AIDS.

“Pháp luật của Nhà nước ta đã quy định, người nhiễm HIV/AIDS là người có bệnh, không phân biệt đối xử, được hưởng các quyền và nghĩa vụ như tất cả những người khác”- anh Hà Việt Vững cán bộ chuyên trách của Chương trình quốc gia phòng chống HIV/AIDS tại xã Đại Lịch, huyện Văn Chấn (Yên Bái) đã nói với anh Trần Văn P thôn 7, người đang mang trong mình virut HIV. Câu nói vừa tình cảm, vừa  đầy đủ tính pháp lý nhưng cũng không làm vơi bớt được sự mặc cảm của anh P.

Anh Vững tâm sự: “ở xã còn nhiều khó khăn, trình độ dân trí còn thấp như Đại Lịch, giúp người nhiễm HIV bớt mặc cảm, tự ti thự sự là rất khó khăn. Nhưng mình phải cố gắng thôi, nói 1 lần không được, mình nói 2 lần, 3 lần… rồi họ cũng hiểu ra”.

Không phải ai cũng như chị Tạ Thị Nhu – thôn 14. Năm 2006, sau khi chồng chị mất vì căn bệnh HIV/AIDS, chị cũng suy nghĩ nhiều, nhưng được cán bộ xã động viên chị quyết định xét nghiệm HIV. Chị tâm sự: “Lúc đó nhiều người bảo xét nghiệm có bệnh thì mọi người sẽ xa lánh, nhưng mình nghĩ nếu mình có bệnh sẽ được tư vấn sức khoẻ, được uống thuốc để kìm chế sự phát triển của virut, để mình có thời gian chăm sóc con cái, nuôi chúng ăn học chứ bố mất rồi chúng biết bấu víu vào đâu”. Sau khi biết mình không bị nhiễm HIV chị đã cố gắng làm ăn nuôi con ăn học, năm nay con gái lớn của chị đã vào lớp 12. Đồng cảm với những người có chồng mất vì nhiễm HIV, chị cũng  động viên các chị đi xét nghiệm để an tâm lao động, nuôi con.

Anh Hoàng Hữu Khanh – Chủ tịch UBND xã Đại Lịch cho biết: “Sự thiếu hiểu biết, sự e ngại cộng đồng xa lánh khi biết mình nhiễm bệnh nên nhiều người đã không chịu đi xét nghiệm, hoặc xét nghiệm ở ngoài tỉnh không có sổ lưu chuyển về nên xã cũng không quản lý chính xác số lượng, để có thể tư vấn sức khoẻ cho họ”. Đó cũng là những khó khăn chung của các xã vùng cao vùng sâu trong công tác phòng chống HIV/AIDS và là một trong những nguyên nhân làm gia tăng số người nhiễm HIV. 

Vẫn biết rằng, công tác phòng chống HIV/AIDS ở Đại Lịch còn gặp nhiều khó khăn, song bằng tình cảm và trách nhiệm với công việc của những người như anh Vững, những hiểu biết của người dân như chị Nhu, cùng với sự vào cuộc của các cấp chính quyền xã Đại Lịch và đặc biệt là Dự án phòng chống HIV/AIDS do Ngân hàng thế giới tài trợ thì công tác phòng chống HIV/AIDS ở Đại Lịch sẽ có những kết quả tốt hơn.

Thanh Ba