Lật trang sổ ghi tỉ mỉ lời khai của bị cáo về những hành vi xâm hại tình dục trẻ em, bà Nguyễn Thị Đáp - cán bộ chuyên trách dân số xã Tân Đồng (Trấn Yên) không khỏi chua xót. Bị cáo H vẫn đang tuổi vị thành niên, do bố mẹ thiếu quan tâm giáo dục, buông lỏng đã để H lêu lổng, sa ngã, bỏ học theo đám bạn bụi đời rồi bắt chước phim ảnh xấu. Còn bị cáo M đã hơn 40 tuổi, có vợ con đầy đủ, không thể nói là chưa ý thức đầy đủ về những hành vi của mình nhưng lại đang tâm thực hiện hành vi đồi bại với một bé gái chưa đầy 5 tuổi. Tại Văn Chấn, việc phòng chống tình trạng xâm hại tình dục trẻ em cũng nan giải không kém.

Theo bà Hà Thị Mộng Hoài – Phó phòng Y tế huyện, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Dân số - Gia đình & trẻ em huyện thì với một địa bàn rộng, trình độ dân trí không đồng đều, sự phân bố dân cư không tập trung nên tại một số xã vùng sâu, vùng xa có đông đồng bào Mông, Dao, tình trạng tảo hôn vẫn tồn tại, cộng với đó là quan niệm sống và các hủ tục lạc hậu nên trẻ em gái có nguy cơ cao bị xâm hại tình dục. Tuy nhiên, vì vấn đề "tế nhị" và "nhạy cảm" cùng với việc không bên nào làm đơn khiếu kiện bên nào nên những vụ việc này thường bị chìm vào quên lãng. Chỉ khi gia đình nạn nhân hay người lớn phát hiện ra thì những hành vi xâm hại tình dục trẻ em mới được phơi bày trước pháp luật. Chỉ tính riêng 8 tháng đầu năm 2008, trên địa bàn huyện xảy ra 2 vụ xâm hại tình dục trẻ em tại xã Nghĩa Tâm và Phù Nham. Khi việc xảy ra,  các ban, ngành mới lại bắt tay để giáo dục và răn đe, cảnh báo với cộng đồng.

Ở một số xã vùng thấp, thậm chí ngay tại thành phố Yên Bái, tình hình còn phức tạp hơn. Trong một ngôi nhà có ba thành viên tại tổ 27B, phường Nguyễn Phúc, thành phố Yên Bái, nhìn bề ngoài tưởng yên ấm, vậy mà một bé gái 13 tuổi suốt 3 năm đã bị người cha dượng vũ phu làm nhục, nhưng  hoàn toàn không lối thoát bởi ngay cả mẹ đẻ cũng không thể đứng ra bảo vệ nổi đứa con của mình. Trong lúc cùng cực nhất, em đã tìm đến cái chết nhưng rất may, nhà trường đã phát hiện và kịp thời cứu sống cô bé. Tội lỗi của người cha dượng đã bị pháp luật nghiêm trị, song những tổn thương về tinh thần, tình cảm vẫn luôn đeo đẳng, ám ảnh trong em.

Sau khi mỗi vụ việc xảy ra, các cấp, các ngành đều vào cuộc, song cũng chỉ mới là những hình thức chung chung, chưa có một hoạt động cụ thể nào ở các xã, phường trọng điểm có nguy cơ cao về tình trạng xâm hại tình dục trẻ em. Đội ngũ cán bộ làm công tác dân số, gia đình và trẻ em còn lúng túng, không mấy thiết tha với công việc mà từ xưa vốn đã có quá nhiều  phức tạp này. Các vấn đề về xâm hại tình dục trẻ em dù là vấn đề luôn gây bức xúc với dư luận xã hội, cần được pháp luật nghiêm trị song đối với những gia đình có các nạn nhân thì đây lại là một chuyện hết sức tế nhị. Không ít gia đình, sau khi vụ việc xảy ra đã giải quyết bằng thương lượng hoặc giấu nhẹm bởi sợ ảnh hưởng đến tương lai của con mình.

Để việc phòng ngừa xâm hại tình dục trẻ em tại cộng đồng đạt hiệu quả, thiết nghĩ, cần đổi mới các cơ chế, chính sách cũng như gắn trách nhiệm cụ thể tương xứng với thù lao cho đội ngũ làm công tác dân số, gia đình và trẻ em cấp xã, phường. Đồng thời các cấp, các ngành và mỗi gia đình cần coi trọng việc tuyên truyền; xây dựng các mô hình điểm về phòng chống xâm hại tình dục trẻ em. Các nhà trường, tổ chức đoàn thể phải có những hình thức thông tin hiệu quả về sức khỏe, giới tính, gia đình. Đặc biệt, những em gái phải biết tự trang bị những kiến thức cơ bản để bảo vệ mình và cùng xây dựng môi trường sống lành mạnh cho cộng đồng và cả bản thân.

 Thanh Tân