Năm 2005 Chương trình 134 của Chính phủ  bắt đầu triển khai trên địa bàn huyện trên phạm vi 25/27 xã, thị trấn. Để dự án đi vào hoạt động thực sự phát huy hiệu quả, huyện đã thành lập ban chỉ đạo và các xã được hưởng lợi từ dự án cũng thành lập ban chỉ đạo cấp cơ sở. Các thôn, bản, hộ có người dân tộc được dự án hỗ trợ, yêu cầu thực hiện theo nguyên tắc dân chủ, công khai, đúng đối tượng.

Năm 2005 tổng vốn đầu tư của dự án đạt 1 tỷ 736 triệu đồng gồm: hỗ trợ đất sản xuất 100 ha kinh phí 500 triệu đồng, có 780 hộ được hưởng lợi; hỗ trợ nước sinh hoạt cho 904 hộ và xây dựng 4 công trình cấp nước tập trung tổng số tiền 1 tỷ 236 triệu đồng.

Năm 2006, dự án đầu tư 1 tỷ 498 triệu đồng, trong đó hỗ trợ đất sản xuất 158 ha kinh phí 790 triệu đồng có 642 hộ được hưởng lợi; hỗ trợ đất ở cho 181 hộ kinh phí 18 triệu đồng; hỗ trợ cấp nước sinh hoạt cho 972 hộ và xây dựng 1 công trình cấp nước tập trung kinh phí 717,5 triệu đồng.

Năm 2007 dự án đưa mức đầu tư lên 9 tỷ 144 triệu đồng, trong đó hỗ trợ làm nhà ở cho 1.221 hộ với kinh phí 6 tỷ 105 triệu đồng; chuyển nhượng đất sản xuất 237 ha kinh phí 1 tỷ 185 triệu đồng; hỗ trợ nước sinh hoạt gồm 800 bể, téc nước kinh phí 400 triệu đồng, đào mới 180 giếng nước trị giá 54 triệu đồng và xây dựng 4 công trình cấp nước tập trung trị giá 1,4 tỷ đồng.

Năm 2008, chương trình đầu tư mới 55 nhà với tổng số tiền 330 triệu đồng và xây dựng 7 công trình cấp nước tập trung tại 7 xã với tổng số tiền 4 tỷ 557 triệu đồng.

Ông Lưu Văn Đoàn - Phó chủ tịch UBND huyện, Trưởng Ban quản lý dự án cho biết: qua 4 năm triển khai chương trình, khối lượng công việc là rất lớn, đến thời điểm này, tổng vốn đầu tư của chương trình ước đạt 18 tỷ 056 triệu đồng. Các danh mục hỗ trợ đầu tư về phía huyện Văn Yên qua đánh giá đa phần thực hiện vẫn đạt thấp như: hỗ trợ làm nhà ở cho 1.276 hộ/ 2.304 hộ đạt 55,4% kế hoạch; hỗ trợ đất sản xuất 340,58 ha/ 668 ha đạt 51% kế hoạch; 16 /39 công trình cấp nước tập trung  bằng 41% kế hoạch…

Nguyên nhân  của việc triển khai một số danh mục hỗ trợ đạt thấp là do công tác tuyên truyền giai đoạn đầu thực hiện dự án ở  một số cơ sở xã còn chưa nắm rõ quy trình và nguyên tắc thủ tục về công tác quản lý thực hiện dự án. Mặt khác, không riêng của huyện Văn Yên mà các huyện khác cũng mắc phải đó là việc chuyển nhượng đất sản xuất, đất ở về thủ tục còn phức tạp, mất nhiều thời gian. Diện tích đất ở quy định 200 m² cho hộ nông thôn là không phù hợp, kinh phí hỗ trợ lại thấp nên việc triển khai gặp rất nhiều khó khăn

Đối với hỗ trợ nước sinh cho hộ dân 300 ngàn đồng/1 giếng nước là quá thấp  so với thực tế hiện nay, bởi đối tượng thụ hưởng phần lớn là người dân vùng cao, số tiền trên thuê nhân công đào giếng hiện tại có thể lên tới trên 1 triệu đồng/giếng… Về phía Ban quản lý dự án của huyện, vẫn thường xuyên chủ động trong công tác kiểm tra, giám sát, kịp thời phát hiện những khuyết điểm, tồn tại và khắc phục ngay tại cơ sở, không để tình trạng  sai hộ, sai đối tượng được hưởng lợi từ Chương trình 134 trong những năm qua…

Tìm hiểu về việc triển khai Chương trình 134 trên địa bàn huyện cho thấy: Từ khi chương trình được triển khai, Ban chỉ đạo dự án huyện đã thông báo tới các xã về các mức hướng dẫn cụ thể từng chính sách, việc bình xét, mức hỗ trợ. Ban chỉ đạo cấp xã và ban giám sát nhân dân ở cơ sở có trách nhiệm theo dõi quản lý vốn, giám sát chất lượng công trình. Về đất sản xuất, đất ở, việc giải phóng mặt bằng xây dựng công trình cấp nước tập trung đòi hỏi kỹ thuật cao, Ban quản lý huyện trực tiếp triển khai việc thi công.

Các hạng mục công trình nhỏ lẻ, nguồn vốn ít, UBND các xã tổ chức thực hiện, ngày 25 hàng tháng, thành viên ban chỉ đạo ở cơ sở báo cáo rút kinh nghiệm, phản ảnh những khó khăn, thuận lợi trong việc thực hiện nhiệm vụ…Hiện nay trên cơ sở rà soát đối tượng cho thấy, số hộ tiếp tục cần được hỗ trợ của Chương trình 134 trong năm 2009 và 2010 trên địa bàn là rất lớn với tổng số 941 nhà ở; 500 hộ cần hỗ trợ về đất ở; đất sản xuất 200 hộ; nước phân tán 500 hộ và 23 công trình nước tập trung.

Hiện nay, song song với thực hiện Chương trình 134 của Chính phủ, huyện Văn Yên đã và đang thực hiện Nghị quyết số 03 của Ban Thường vụ Huyện ủy về lãnh đạo đẩy mạnh thực hiện chính sách phát triển KT-XH vùng đồng bào dân tộc đặc biệt khó khăn với phương châm "Nhà nước và nhân dân cùng làm" đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng công trình, người dân có trách nhiệm hơn với các công trình được đầu tư.

Qua 4 năm thực hiện Chương trình 134 của huyện Văn Yên, mặc dù kết quả đạt được chưa nhiều, nhưng hiệu quả của dự án đã được khẳng định. Nhiều ý kiến phản ảnh của cơ sở mong muốn được nâng mức hỗ trợ cho tất cả các danh mục đầu tư. Mặt khác, mong dự án tiếp tục được kéo dài để đồng bào dân tộc thiểu số nghèo được hưởng lợi từ dự án, qua đó từng bước nâng cao đời sống nhân dân, góp phần cho nông thôn vùng đồng bào dân tộc ngày một phát triển.

Thạch Phong