Đến trung tâm huyện Mù Cang Chải đúng 4 giờ chiều, tôi và anh bạn đồng nghiệp đã đắn đo rất lâu để quyết định ngủ ở huyện hay vào xã luôn. Khi hỏi thăm đường vào xã Chế Tạo thì ai cũng lắc đầu khuyên chúng tôi ngày mai hãy vào, bây giờ trời sắp tối và đường lại khó đi, nhanh cũng phải 8 giờ tối mới có thể vào được xã. Máu nghề nghiệp nổi lên, chúng tôi đã hẹn với xã, nhất định chiều tối nay sẽ có mặt, không thể thất hứa...!

Đường vào Chế Tạo không dễ dàng như chúng tôi nghe kể, không phải là con đường cấp phối phẳng lì, mà sau nhiều năm mưa lũ, đường bị xói mòn, sạt lở nhiều đoạn. Chiếc Win 100 cõng hai người nhảy tưng tưng trên con đường dốc đá dựng ngược, cả đoạn đường vào xã dài có 35 km, nhưng xe chỉ đi được số một, đoạn nào mà cài lên được số hai là hạnh phúc lắm. Nhiều đoạn chúng tôi phải thay nhau người ngồi xe, người chạy bộ đẩy, đến khi mệt lại đổi nhau. Đúng là “điếc không sợ súng”, chỉ đến khi vào được đến trung tâm xã chúng tôi mới thở phào nhẹ nhõm.

Nghe chúng tôi kể về hành trình của mình, các đồng chí lãnh đạo xã cười thông cảm: có được con đường như bây giờ là đã thoả mơ ước bấy lâu của nhân dân trong xã. Trước đây muốn ra huyện hai lượt đi về cũng mất bốn ngày, giờ ra huyện chỉ mất gần ba tiếng. Mặc dù vẫn còn rất khó đi, nhưng từ khi có đường đời sống của đồng bào Mông xã Chế Tạo đã đổi thay rất nhiều. Có cân gạo, con gà, con lợn muốn bán cũng dễ dàng hơn. 

Thức dậy sau một đêm mệt nhoài, sức khoẻ của chúng tôi hoàn toàn hồi phục. Nắng ban mai dát mỏng trên những tán rừng già, trên những mái nhà đơn sơ của đồng bào Mông. Những con đường mòn lầy lội về với bản làng trước đây, bây giờ chỉ còn trong ký ức. Sự nghèo nàn, “khát chữ” đã lùi dần, nó chỉ còn trong tâm trí của những người già hoặc chỉ được nghe nói ra trong các cuộc vui nhắc về quá khứ.

Cuộc sống đồng bào Mông ở Chế Tạo giờ đã đổi thay, tôi có thể khẳng định như vậy!. Mùa xuân đã thực sự về sớm trên những nếp nhà, trên những gương mặt rạng ngời của các em học sinh cấp I, cấp II. Người người, nhà nhà hớn hở tươi vui chào một mùa xuân mới.

Anh Giàng Pằng Tủa-Bí thư Đảng ủy xã Chế Tạo khoe với chúng tôi: Người Mông mình bớt khổ rồi, cái đói giáp hạt đeo bám từng nhà không còn nữa. Năm nay xã không phải xin gạo cứu đói của huyện, của tỉnh nữa, diện tích 90 ha lúa nước, cùng với làm lúa nương, trồng ngô, trồng rau xanh, nuôi lợn, nuôi gà là xã đã có thể tự cân đối lương thực.

Chính nhờ Chương trình 135, nhiều ruộng nước mới được khai hoang, cơ sở hạ tầng được xây dựng, hệ thống nước sạch, đường, trường, trạm… phục vụ người dân chu đáo. Ruộng đồng cao, đồng thấp đều có nước nhờ các công trình thuỷ lợi mới được đầu tư xây dựng. Do vậy mà năng suất lúa tăng nhanh.

Đường liên thôn đã mở tới tất cả 7 thôn bản, ngay cả thôn Háng Tày cách trung tâm xã 25 km bây giờ xe máy cũng đến được. Bên cạnh đó, người dân đã được học nhiều cái chữ, thông được nhiều cái khoa học kỹ thuật nên làm vườn, chăn nuôi gia súc, gia cầm đạt kết quả cao hơn. 

Lớp trẻ trong xã bây giờ nhiều đứa rất ham học, ham hiểu biết, chịu khó gùi gạo xuống xã trọ học. Nhiều thanh niên đã và đang theo học ở các trường đại học, cao đẳng, đó là những nhân tố mới kế cận sau này giúp cho Chế Tạo tiếp tục có những bước tiến mới.

Xuân này, người dân Chế Tạo lại đang tiếp tục nỗ lực trong việc xoá đi những hủ tục lạc hậu, cùng hưởng ứng cuộc vận động xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư.

Trưởng bản Chế Tạo, một bản làng xinh xắn nằm gần trung tâm xã cho biết: “Bản mình vừa ra mắt xây dựng bản văn hoá, nhà báo mà lên sớm trước hai ngày chung vui với bà con thì hay quá! Cậu biết không, dân mình đã qua cái thời khó khổ rồi, lúa nhiều làm dân hết đói, con lợn, con gà, con bò, con trâu nó sinh ra nhiều tiền lắm. Mua xe máy để đi cho khỏi mỏi cái chân, dựng cái nhà cho chắc chắn đều lấy tiền từ nó mà!”.

Bản Chế Tạo là bản đầu tiên đăng ký xây dựng thôn bản văn hoá, xã quyết tâm thực hiện thật tốt để làm mẫu nhân rộng ra toàn xã. Hiện tại nhiều tiêu chí bản văn hoá của bản Chế Tạo đã đạt được như: nước sạch, không sinh con thứ ba vẫn còn nhưng đã giảm, 100% phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ sử dụng các biện pháp tránh thai... Từ phong trào xây dựng gia đình, làng bản văn hoá người dân trong xã có ý thức tốt về nhiều phong trào và công tác xã hội, trong đó có công tác giữ rừng, hàng ngàn ha rừng ở Khu bảo tồn thiên nhiên Chế Tạo đã được bảo vệ tốt.

Giàng Pằng Tủa tâm sự: “Từ những năm 1996, người Mông ở Chế Tạo đã không phát nương làm rẫy nữa, mà chỉ canh tác trên những diện tích đã có và đẩy mạnh khai hoang ruộng nước. Muốn định canh định cư, ổn định cuộc sống thì phải làm lúa nước, không thể mãi phát nương, sống nay đây mai đó”. Chính nhờ quyết định này mà hiện nay rừng tự nhiên ở Chế Tạo vẫn còn rất nguyên sơ, kỳ thú, là nơi ở lý tưởng của loài voọc quý hiếm có tên trong sách Đỏ Việt Nam.

Tuy nhiên, bên cạnh những đổi thay đó, Chế Tạo vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết. Cái khó hiện nay đối với Chế Tạo là thiếu đất sản xuất, sinh nhiều con, người nghiện vẫn còn và đặc biệt là chưa có điện lưới, đó là nguyên nhân dẫn đến tình trạng hộ nghèo của xã còn cao, 205 hộ trên tổng số 264 hộ, chiếm tỷ lệ 77%. Theo Giàng Pằng Tủa, chỉ khi nào giải quyết được các vấn đề trên thì kinh tế-xã hội của xã mới có bước khởi sắc.

Xã cũng đã đề ra nhiều giải pháp để khắc phục như: phân công đảng viên phụ trách thôn bản và giúp đỡ một hộ nghèo bằng những việc làm cụ thể như: hỗ trợ phân bón, huy động thanh niên giúp các hộ này khai hoang ruộng nước, vì theo Tủa, chỉ khi nào có đất sản xuất thì mới có thể xoá nghèo bền vững. Bằng những việc làm thiết thực đó, mỗi năm Chế Tạo phấn đấu giảm 5-6 hộ nghèo. Việc mới đây xã cho ra mắt xây dựng bản văn hoá Chế Tạo cũng là một bước đi tiếp theo để vận động nhân dân trong xã xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư.

Chia tay với Chế Tạo khi cái lạnh của mùa đông đã dần tan, những bông hoa Tớ zảy nở rực rỡ khắp bản làng báo hiệu một mùa xuân mới đang về. Tôi mang theo niềm tin với những nỗ lực của đồng bào Mông Chế Tạo, cùng với sự quan tâm đầu tư của Nhà nước và những giải pháp Đảng uỷ, chính quyền xã đang thực hiện, Chế Tạo sẽ có những bước tiến mới, sẽ là điểm đến thăm quan lý tưởng của khách du lịch trong một thời gian không xa.

Anh Dũng