Có nhiều nguyên nhân khiến người ta uống rượu nhưng có thể quy về hai nhóm chính: những nguyên nhân thuộc về xã hội và những nguyên nhân thuộc về cá nhân.
Những nguyên nhân về xã hội, ví dụ như cần thảo luận về những dự án làm ăn, những điều tế nhị có thể dễ dàng thảo luận và thống nhất ý kiến khi ngồi quanh bàn rượu. Ngoài ra, nam giới thường uống rượu vì rượu là biểu tượng đặc trưng cho nam tính: "Nam vô tửu như kỳ vô phong".

Về mặt cá nhân, đôi khi người ta uống rượu vì buồn, vì cô đơn, để giải sầu: "Dục phá thành sầu duy hữu tửu". Có khi uống để xóa cảm giác sợ hãi hoặc uống vì vui mừng. Như vậy, rượu cũng mang một biểu trưng của văn hóa trong cộng đồng.Hầu như các hoạt động lễ hội đều có những cuộc vui bên chén rượu.

Rượu là một hoạt động giữa nhóm bạn bè

Còn một lý do cộng đồng nữa là con người cần có một nhóm bạn uống rượu để thỏa mãn nhu cầu gặp gỡ, chia sẻ, trò chuyện, thảo luận thông tin. Cũng có những trường hợp nhậu nhẹt chỉ để giết thời gian, gây lãng phí tiền bạc.

Uống rượu là một ý thích con người nhưng trước tiên nó là một sinh hoạt văn hóa, phương tiện giao tiếp, một sinh hoạt giữa người và người, như cổ nhân có câu "Trà tam rượu tứ" hoặc "Rượu ngon phải có bạn hiền". Xuất phát là như thế nhưng tại sao vui buồn gì con người cũng uống rượu, tại sao khi buồn người ta không đi ăn phở? Vấn đề ở chỗ, rượu làm con người hưng phấn để thúc đẩy giao tiếp xã hội hiệu quả hơn.

Loại trừ những người nghiện rượu, hầu hết người ta thường uống rượu tập thể vì "ghiền" không khí tập thể. Nhiều người để rượu trong kệ tủ nhiều tháng vì không uống rượu được một mình. Đôi khi, người ta ngồi ở ngã tư đường trong nhóm bạn thân, uống một vài ly bia hơi, ngắm buổi chiều qua phố, thư giãn đầu óc, không tốn nhiều tiền mà cảm thấy dễ chịu hơn nhiều so với tiệc tùng phải vào những nhà hàng sang trọng. Bên cạnh ý nghĩa cổ điển của rượu, ngày nay rượu đã có nhiều biến đổi.

Rượu trong thi ca cổ điển

Không như ngày xưa, rượu đã từng là nguồn ngẫu hứng của thi ca, uống rượu là một thói quen tao nhã của thi nhân. "Túi thơ bầu rượu" là hình ảnh quen thuộc của nhà nho - kẻ sĩ ngày xưa. Nhà thơ Lý Bạch (Trung Quốc) từng miêu tả: "Xuân du phương thảo địa, hạ thưởng lục hạ trì, thu ẩm hoàng hoa tửu, đông ngâm bạch tuyết nhi". Rượu có mặt trong buổi gặp gỡ, rượu có mặt trong lúc thề nguyền, trong ước hẹn, trong chia ly, trong đoàn tụ. Mọi sự kiện trong cuộc đời đều có rượu chứng kiến, chẳng thế, Bạch Cư Dị đã phải thốt lên: "Chén quỳnh mong cạn nhớ chiều trúc ty".

Rượu trong cuộc sống thường ngày

Cho dù những thú tao nhã của rượu ngày nay bị phôi pha đi nhiều nhưng một khi uống rượu với nghĩa khí và hào khí thì chính rượu là nguồn lực của sáng tạo. Xét về bản chất, rượu không phải là thứ xấu nhưng con người có bản chất xấu sẽ bộc lộ ra bản chất tệ hại khi uống rượu.

Rượu là một hiện vật trong đời sống lễ nghi của con người. Những hội hè đình đám, hiếu, hỉ... đều cần đến rượu. ở nông thôn nước ta, đặc biệt là nông thôn Nam Bộ, rượu còn là phương tiện bày tỏ lòng hiếu khách. Và nói chung, các dân tộc khác trên thế giới cũng vậy, mời uống rượu là để bày tỏ lòng hiếu khách của chủ nhà.

Tác hại của rượu

Một khi con người lạm dụng rượu thì rượu sẽ gây ra tác hại khôn lường, trước hết là làm hại sức khỏe và làm mất tư cách con người khi say rượu. Không ít trường hợp mượn rượu để làm những điều tệ hại, để phô trương thói hợm hĩnh, trưởng giả. Say rượu thường dẫn đến gây gổ, ẩu đả, làm mất trật tự và an ninh xã hội.

Lại có những kẻ uống rượu một cách lãng phí xa hoa chỉ vì đồng tiền kiếm được không phải bằng công lao khó nhọc mà bằng tiền công quỹ, hay đồng tiền nhơ bẩn. Trong những trường hợp đó, rượu đã vô tình tiếp tay cho những thói hư tật xấu lộng hành. Ngày nay, rượu còn là một biểu hiện của nạn tham nhũng, hối lộ - một nguy cơ lớn đã và đang hủy hoại không chỉ nền văn hóa mà cả nền kinh tế của đất nước.

Hãy trả lại vai trò văn hóa của rượu

Rượu vốn có vai trò văn hóa của nó nhưng việc lạm dụng rượu cho những mục đích thấp kém khác nhau thì nó luôn gây ra những tác hại đối với xã hội. Trong những năm gần đây, tình trạng uống rượu tăng lên nhiều, cũng có thể do hoàn cảnh xã hội, hoạt động kinh tế cũng giống như hoạt động xã hội đều gia tăng, dồn dập nhiều hơn khiến cho việc uống rượu gia tăng hơn. Tiệc rượu mang tính chất ngoại giao cũng đóng vai trò văn hóa quan trọng và tính xã hội ngày càng phức tạp thì việc uống rượu cũng phức tạp.

Vấn đề là một khi tham gia vào bàn rượu, mỗi người hãy tôn trọng giá trị văn hóa của rượu mà giới hạn liều lượng uống và đừng lạm dụng rượu cho những mục đích xấu. Tất nhiên, giảm bớt được những chầu rượu bao nhiêu thì sức khỏe và tinh thần con người được củng cố bấy nhiêu. Rượu vẫn cần nhưng chắc chắn còn nhiều điều khác cần hơn.

Anh Hoàng Minh Thơ - Chủ tịch Hội Nông dân xã Đồng Khê, huyện Văn Chấn: Công việc, thời gian làm việc bảo đảm, đạt hiệu quả cao Trước đây ở xã tôi, thi thoảng vẫn còn xảy ra tình trạng cán bộ, đảng viên đi làm trễ giờ hoặc về sớm do uống rượu, bia nên đã phần nào làm ảnh hưởng đến chất lượng công việc. Thực hiện Chỉ thị số 05 của Thủ tướng Chính phủ và chủ trương của tỉnh về việc vận động cán bộ, đảng viên, công chức gương mẫu đi đầu không uống rượu, bia trong giờ và ngày làm việc, Đảng ủy xã đã tuyên truyền, phổ biến rộng rãi và nghiêm túc thực hiện. Nhờ đó mà công việc cũng như thời gian làm việc luôn được bảo đảm và đạt hiệu quả cao. Bạn Hoàng Thị Hương - Sinh viên Lớp Y41B1 Trường Trung cấp Y tế Yên Bái: Xử lý nghiêm sinh viên uống rượu, bia Thực tế là có việc uống rượu, bia trong sinh viên các trường chuyên nghiệp, đặc biệt như những dịp sinh nhật, dã ngoại... Tôi nghĩ rằng, các nhà trường cần xử lý nghiêm đối với học sinh, sinh viên uống rượu, bia trong giờ lên lớp đồng thời cũng cần chấn chỉnh việc uống rượu, bia ngoài giờ.   Đức Hồng (thực hiện)

K.T