Dạo quanh thị trường thuốc tân dược và mỹ phẩm ở thành phố Yên Bái, huyện Yên Bình, Trấn Yên… có thể thấy hàng trăm loại hoạt chất tân dược và nhiều loại dược liệu - hóa mỹ phẩm bày bán ở các công ty, nhà thuốc, quầy thuốc, quầy hàng bách hóa, lưu niệm. Vậy công tác kiểm nghiệm thuốc và mỹ phẩm ở Yên Bái đang được thực hiện như thế nào để có khuyến cáo, định hướng cho người tiêu dùng, bảo vệ quyền lợi cho người tiêu dùng nhất là mỹ phẩm là một việc không ít khó khăn đặt ra đối với các cơ quan có trách nhiệm việc về quản lý Nhà nước.

Ông Vũ Trọng Thưởng - Giám đốc Trung tâm kiểm nghiệm Thuốc - Mỹ phẩm - Thực phẩm ( Sở Y tế tỉnh Yên Bái) chia sẻ những khó khăn của đơn vị trong công tác kiểm tra, giám sát thuốc - mỹ phẩm - thực phẩm trên địa bàn tỉnh: “Theo hướng dẫn Quyết định 1570/2000/BYT- QĐ của Bộ Y tế về triển khai “Thực hành tốt phòng kiểm nghiệm thuốc”, tỷ lệ Kiểm nghiệm viên phải đạt từ 5/2 - 3/1 tùy từng phòng chuyên môn. Song, số lượng và cơ cấu cán bộ của Trung tâm hiện nay chưa đủ để thực hiện triển khai toàn diện, đầy đủ chức năng nhiệm vụ kiểm nghiệm cũng như đáp ứng trình độ chuyên sâu trong lĩnh vực này.

Năm 2011, là năm đầu tiên áp dụng Dược điển Việt Nam IV, các chế phẩm hầu hết là sử dụng phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) để đánh giá chất lượng. Trong khi đó, Trung tâm mới được trang bị 1 máy HPLC. Mặc dù máy HPLC của Trung tâm đã phát huy tối đa công suất, sắp xếp lịch chạy máy liên tục, song do có nhiều mẫu nên tiến độ công việc khá chậm, không phát huy hết hiệu quả nhân lực, thời gian. Nhiều chất chuẩn Trung tâm đã đặt mua ở Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương và Viện Kiểm nghiệm thuốc thành phố Hồ Chí Minh mất nhiều thời gian và có lúc không mua được, vì thế rất khó khăn trong việc giám sát chất lượng thuốc…”.

Hiện nay, Trung tâm mới kiểm nghiệm được trên 110 hoạt chất tân dược đang bán và sử dụng trên địa bàn tỉnh, còn thuốc đông dược thì cũng rất khó kiểm tra, giám sát vì việc quản lý về đông dược trên địa bàn hiện nay vẫn còn nhiều bất cập. Với mặt hàng mỹ phẩm, thực tế hầu như chưa kiểm nghiệm được do thiếu trang thiết bị. Trong những năm qua, trên địa bàn tỉnh chưa phát hiện có thuốc giả nhưng thuốc không đảm bảo chất lượng do bảo quản, thuốc quá đát vẫn bày bán tại một số quầy thuốc ở một số địa phương trong tỉnh hoặc để trong tủ thuốc của một số cơ sở y tế vẫn chưa thể kiểm tra, giám sát hết được chất lượng thuốc.

Năm 2010, Trung tâm đã tiến hành kiểm tra, lấy 552 mẫu giám sát chất lượng thuốc tại  Công ty cổ phần Dược phẩm Yên Bái, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái, Bệnh viện Tâm thần, Bệnh viện Y học cổ truyền  và các cơ sở ở các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh... gửi về Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương để kiểm nghiệm, thì có 7 mẫu không đạt chất lượng, chủ yếu đang lưu hành tại một số nhà thuốc và cơ sở y tế ở các huyện: Văn Yên, Yên Bình, Lục Yên, thị xã Nghĩa Lộ, thành phố Yên Bái.

Năm 2011, Trung tâm đã kiểm nghiệm 553 mẫu thuốc của các cơ sở y tế, quầy thuốc, nhà thuốc, các công ty THNH dược phẩm ở các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh. Kết quả có 547 mẫu đạt chất lượng, 6 mẫu không đạt chất lượng, kịp thời phối hợp với các cơ quan chức năng thu hồi, tiêu hủy.

 Thực tế công tác kiểm tra, giám sát,  quản lý chất lượng thuốc đông dược trên địa bàn tỉnh là rất khó vì đa số các nhà thuốc và các cơ sở y tế hiện nay chủ yếu nhập thuốc đã bào chế, xao tẩm về bán, sắc cho bệnh nhân uống chứ không nhập dược liệu tự bào chế nên không có mẫu gốc để so sánh khi kiểm nghiệm, do vậy khi Trung tâm kiểm nghiệm thuốc đông dược đã xao tẩm rất khó đưa ra được kết luận chính xác. 

Trong 6 mẫu thuốc Đông dược Trung tâm kiểm nghiệm năm 2011 không đạt tiêu chất lượng, có 3 mẫu thuốc nhỏ mắt không đạt về độ tinh khiết và thể tích; 1 mẫu đông dược không đạt vì có chứa Acid Aristolochic I là chất độc hại gây suy thận; 1 mẫu không đạt chỉ tiêu độ hòa tan; 1 mẫu không đạt chỉ tiêu hàm lượng… Đặc biệt, trong đợt Trung tâm phối hợp chất thuốc cùng Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương đã phát hiện có 2 mẫu thuốc bột của lương y Liên (Tuần Quán) có trộn lẫn thuốc tân dược Corticoid, Trung tâm đã báo cáo Sở Y tế và Thanh tra Sở Y tế để kịp thời có biện pháp giải quyết bảo vệ người bệnh. 

Đối với mặt hàng mỹ phẩm, Trung tâm hầu như chưa giám sát, kiểm tra, kiểm nghiệm được do thiếu trang thiết bị, hóa chất để kiểm nghiệm. Trong năm, Trung tâm đã triển khai khảo sát 1 mẫu thực phẩm (rượu- Ethannol), kết quả kiểm tra 10 mẫu rượu có 6 mẫu vượt quá giới hạn quy định về hàm lượng Methanol (vượt từ 2- 19,5 lần mức quy định)…

Hiện nay, mặt hàng mỹ phẩm, thật giả lẫn lộn rất khó phát hiện, một  thành phố và các tỉnh miền xuôi đã tiến nghiệm mẫu mỹ phẩm cho thấy mặt hàng này tỷ lệ hàng giả, hàng kém chất lượng đang chiểm tỷ lệ khá cao. Yên Bái cũng không phải trường hợp ngoại lệ bởi các cơ quan chức năng của tỉnh và các địa phương cũng chưa thể kiểm tra, giám sát, kiểm nghiệm được thường xuyên đối với mặt hàng này, do vậy người tiêu dùng cần hết sức thận trong việc mua và sử dụng mỹ phẩm, tránh những rủi ro đáng tiếc xảy ra. Mặt khác, các cơ quan chức năng của tỉnh và các địa phương cần có biện pháp tích cực, cứng rắn hơn trong quản lý, giám sát các mặt hàng rượu, mỹ phẩm để bảo vệ quyền lợi và như sức khỏe cho người tiêu dùng.

Minh Hằng