Theo phong tục của người Dao Đỏ, trước buổi lễ đón dâu, gia chủ phải mời thầy cúng đến nhà thực hiện nghi lễ "Làm sạch nhà cửa" mà tiếng Dao đỏ là "Pịa pèng- chùm pài- chùm chụt". Thầy cúng lập bàn thờ Kèn- loại nhạc cụ thiêng liêng, giao tiếp trong lễ cưới. Trước bàn thờ, thầy cúng trịnh trọng mời tổ tiên, các vị thần linh về chứng giám đôi trẻ kết hôn, đuổi sạch tà ma, xấu xa. Bài khấn có đoạn:

 "Hôm nay ngày đẹp

Ta vào bàn cúng

Tung xin âm dương

Hỏi lý hỏi đường

Chỉ làm điều tốt

Xua tà trừ ma

Đổ hết xấu xa

Ra ngoài khe suối".

Vừa khấn, thầy cúng vừa chạy khắp nhà, rồi vẩy nước thiêng và tung que sắt đuổi tà ma.

  Cùng lúc ấy, một hồi kèn thúc vang, hòa cùng với tiếng trống, tiếng chiêng, tiếng thanh la sôi động. Đội nhạc kèn xông lên hướng Đông, lùi về hướng Tây, quây tròn Nam Bắc như báo hiệu nhà đã sạch, cả họ sẵn sàng đón nàng dâu mới.

Đoàn rước dâu tưng bừng đầu ngõ, cả nhà trai âm vang điêu kèn, nhịp trống chiêng. Ông thổi kèn hướng lao kèn lên trời hỏi trời, cúi xuống đất hỏi đất như muốn nói cả đất cả trời đã cùng đồng ý cho đôi bạn trẻ và cùng chung vui với hai họ.

Lúc này đoàn rước dâu đã về. Cô dâu - nhân vật trung tâm của buổi lễ có người che ô, chùm khăn cưới đỏ thắm hình mái nhà. Đoàn nhạc kèn nhà trai ra tận ngõ thổi kèn, nổi trống chiêng mời chào 3 lần bài khèn "Tả khai mần". Âm vang điệu khèn chưa dứt, những chén rượu nồng ấm đã trao tay từ bậc già cả đến nam thanh, nữ tú.

Ông thầy cúng tay cầm con gà trống to, tay kia cầm thanh kiếm sắc bắt đầu nghi lễ Tế gà. Một nhát kiếm vung lên, đầu gà lìa ra khỏi cổ, mọi người dự lễ đều hú lên một tiếng. Cô dâu mạnh dạn bước qua chậu nước phép, phía trên gác chiếc kiếm thiêng. Đây là nghi lễ thể hiện đôi uyên ương đã vượt qua muôn ngàn gian khó, vượt mọi điều tai ương, bây giờ cô dâu đã về nhà chồng. Buổi lễ được tiếp tục với việc thầy cúng làm lễ đặt tên, trao đôi chén rượu hồng cho đôi vợ chồng trẻ. Thầy chúc tụng:

"Vợ chồng gắn bó

Hai họ kết giao

Chưa cưới là suối nhỏ

Kết hôn thành biển trào

Nuôi lợn đẻ đầy đàn

Nuôi gà, tràn đầy sân

Gieo lúa, lúa chất cao gác nhà

Bán hàng, hàng chạy vào ra

Sinh con có cả trai lẫn gái

Học chữ nhiều sẽ được làm quan".

Sau khi rước dâu, nhà gái định ra về, nhà trai thấy vậy dùng đội nhạc kèn kết nối tình thông gia. Ông chủ kèn thổi bài “Seo quản ìn", cả đội nhạc kèn quây tròn cô dâu chú rể, rồi vừa thổi vừa chạy vòng quanh quan viên nhà gái và hai ông bà mối. Tiếng kèn mời gọi, tiếng trống thúc giục, tiếng thanh la vẫy chào.

Cộng đồng các dân tộc anh em  trên quê hương Yên Bái gồm 30 dân tộc anh em sống quần tụ tại 7 huyện, 1 thị xã và 1 thành phố. Mỗi dân tộc anh em đều có những nét sinh hoạt riêng, mang đậm sắc thái của dân tộc mình. Đồng bào dân tộc Dao Đỏ sống tập trung theo dải đất từ Tân Nguyên, Phúc Lợi (Lục Yên) qua dãy núi Con Voi và dòng sông Hồng sang các xã phía Tây Văn Yên như Phong Dụ, Xuân Tầm... tới các xã vùng cao của huyện Văn Chấn như Nậm Lành, Nậm Mười, Gia Hội. Cùng với váy áo sặc sỡ, lễ hội linh đình, người Dao Đỏ có lễ cưới mang đậm sắc thái của dân tộc mình.

Cuối cùng đội hình nhạc kèn chạy theo hình bát quái, hình âm dương ngũ hành. Tiếng kèn da diết, thiết tha như tấm lòng nhà trai mong mỏi giữ nhà gái, trân trọng kết thông gia. Điệu kèn " Seo quản ìn " trở thành sợi dây bằng âm thanh, vô hình nhưng bền chặt kết nối vợ chồng, kết nối gia đình, dòng họ, cộng đồng.

Cùng với 29 dân tộc anh em khác, người Dao Đỏ ở Yên Bái sống ở ven hồ Thác Bà thuộc hai huyện Yên Bình, Lục Yên, khu vực thượng huyện Văn Chấn nhưng tập trung nhiều nhất tại huyện Văn Yên, ở các xã như Xuân Tầm, Đại Sơn, Viễn Sơn, Mỏ Vàng... ý thức giữ gìn phong tục tập quán của người Dao đỏ rất tốt, nhiều nét sinh hoạt vẫn được duy trì, trong đó lễ cưới của người Dao Đỏ đặc sắc hơn cả.

Mùa thu ở vùng cao Tây Bắc nói chung và Yên Bái nói riêng trời cao và xanh thắm, từng đụn mây trắng ôm ấp những những đỉnh núi xa mờ, cây rừng nở hoa tươi thắm, hương nếp, hương cốm phảng phất bay trong gió thu; từng nếp nhà sàn người Dao đỏ nằm thấp thoáng dưới tán rừng quế Văn Yên, Văn Chấn hay soi bóng hồ Thác mênh mông. Vùng cao Yên Bái với những nét sinh hoạt độc đáo của người Mông, người Dao, người Tày, người Thái... luôn đón đợi du khách bốn phương đến cùng khám phá .

Lê Phiên – Văn Thông