Qua nắm bắt từ các doanh nghiệp nói chung cho thấy, vai trò của tổ chức công đoàn chưa được phát huy. Ngay trong khối doanh nghiệp nhà nước, không ít doanh nghiệp không chỉ trong tỉnh mà cả trong nước không thực hiện đóng bảo hiểm cho người lao động nhưng tổ chức công đoàn cũng chỉ biết khoanh tay đứng nhìn. Một số thủ pháp “lách luật” đã từng được “áp dụng” ở một số doanh nghiệp chè Yên Bái trước đây là không ký hợp đồng lao động dài, ngắn hạn mà chỉ hợp đồng thời vụ đã khiến không ít người lao động thiệt thòi.

Bên cạnh đó, cũng không ít doanh nghiệp Nhà nước thua lỗ thật hoặc dựa vào lý do làm ăn thua lỗ để trốn tránh việc đóng bảo hiểm lao động và bảo hiểm xã hội cho doanh nghiệp nhưng các chủ tịch công đoàn đành đứng nhìn. Người lao động kiến nghị quyền được tham gia bảo hiểm lao động, bảo hiểm xã hội và nhiều quyền lợi khác bị xâm phạm nhưng chủ tịch công đoàn biết bảo vệ quyền lợi người lao động thế nào trong khi mình đang là cán bộ công đoàn hưởng lương của giám đốc công ty. Mà giám đốc công ty lại vừa là giám đốc vừa là bí thư chi bộ, Đảng bộ lãnh đạo công đoàn.

Thế nên, dù có thấy sai, nhưng chắc hẳn sẽ có rất ít chủ tịch công đoàn dám kiến nghị bởi sợ bị trù úm, mà có “dám” nhưng giám đốc bảo không cũng… phải thôi, cũng chẳng dám báo cáo lên công đoàn cấp trên vì “ăn cây nào rào cây ấy”. Vì vậy, có rất ít chủ tịch công đoàn dám mạnh dạn đấu tranh, trừ khi bị trù úm không còn lối thoát.

Việc thành lập tổ chức công đoàn trong các doanh nghiệp ngoài Nhà nước gồm: doanh nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty liên doanh và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài hiện nay đã rất khó khăn. Nhưng khi doanh nghiệp có tổ chức công đoàn, đi vào hoạt động vẫn không mấy hiệu quả.

 Quyền lợi của người lao động trong các doanh nghiệp ngoài Nhà nước dễ bị xâm hại hơn. Vai trò của chủ tịch công đoàn trong các doanh nghiệp này càng yếu thế. Bởi lẽ, các chủ tịch công đoàn ở đây cũng luôn canh cánh trong đầu “mình đang ăn cơm ai, mặc áo ai?”. Nên, thậm chí có doanh nghiệp lộng hành đánh đập cả công nhân, chủ tịch công đoàn có đề nghị lên ban giám đốc không được chấp thuận cũng không dám “ho he”.

Thực trạng trên cho thấy, trong doanh nghiệp nhà nước cũng như ngoài nhà nước, tổ chức công đoàn hoạt động kém hiệu quả do các chủ tịch công đoàn đương nhiệm đều là những người hưởng lương trực tiếp của doanh nghiệp nên không dám đứng ra đấu tranh bảo vệ quyền lợi cho người lao động.

Đã đến lúc cần nghĩ tới giải pháp đào tạo, đưa chủ tịch công đoàn là người của các liên đoàn lao động địa phương về trực tiếp làm chủ tịch công đoàn trong các doanh nghiệp kể cả khu vực Nhà nước và ngoài Nhà nước. Chỉ khi chủ tịch công đoàn được hưởng lương trực tiếp từ nguồn ngân sách Nhà nước, không liên quan tới các doanh nghiệp thì vai trò của tổ chức công đoàn trong các doanh nghiệp mới thực sự phát huy hiệu quả.

Đào Minh