Trong năm 2007, nhân dân ở cả 13 thôn của xã Vũ Linh trồng được 445 ha sắn với năng suất khoảng 20 tấn/ha. Gần 9 ngàn tấn sắn củ được thu hoạch, giá bán bình quân 900 đồng/kg đã đem lại nguồn thu đáng kể, cải thiện đời sống nhân dân. Tỷ lệ hộ nghèo của xã theo tiêu chí mới còn 7,1%, trên 50% số hộ giàu và khá. Ngoài ra, Nhà máy còn thu mua một khối lượng lớn sắn của nhân dân các xã khu vực Đông hồ Thác Bà và một số nơi khác chuyển đến. Giao thương trong vùng mở rộng, các dịch vụ ở trung tâm xã Vũ Linh, nhờ đó mà phát triển nhộn nhịp theo.

Nhưng cũng từ khi Nhà máy Chế biến tinh bột sắn đi vào hoạt động cách đây khoảng 5 năm thì người dân ở Vũ Linh đã phải sống trong một môi trường ô nhiễm. Có 4 trong số 13 thôn của xã bị ảnh hưởng trực tiếp là thôn Tầm Vông, Làng Ngần, Ba Luồn, Đồng Hen. Nước thải của Nhà máy xả ra suối nhỏ Tầm Vông, đổ vào suối Làng Ngần, dòng chảy kéo dài trên 3 km hòa vào nước đập hang Luồn. Đây là công trình thủy lợi phục vụ nước tưới ruộng cấy của Vũ Linh và xã Vĩnh Kiên liền kề.

Vào mùa sản xuất sắn, người ta chỉ đi trên đường Đông hồ cũng đã khó chịu bởi xú uế bốc lên từ dòng suối nhỏ này. Vào những ngày nắng, hoặc thay đổi thời tiết không khí càng nồng nặc, nước suối đen ngòm, lớp bọt sủi lên phủ dày trên mặt nước, tôm cua, cá và các thủy sinh chẳng tồn tại lấy một mống. Nước từ đập hang Luồn theo kênh mương nội đồng hàng cây số mà vẫn "bốc mùi hôi thối", bồi lắng đen cả chân mạ mới cấy.

Ông Vũ Sỹ Trí - Trưởng thôn Ba Luồn cho biết: "Đời sống sinh hoạt của người dân trong thôn bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Bà con rất khổ khi vào vụ trồng lúa, đi cày về chân bị bám bẩn nhơn nhớt, dơ dáy rửa mãi vẫn không sạch. Cây lúa thì xanh tốt quá mức nên “lốp”, năng suất lại giảm so với trước đây. Một số hộ trong thôn bị nước thải ngấm vào ao không thể nuôi được cá và đã có 2 giếng nước bị ô nhiễm. Nhà máy cũng có hỗ trợ cho những nhà bị ảnh hưởng, nhưng bà con một mực đề nghị nhà máy và xã phải giải quyết triệt để môi trường chứ không thể cứ như thế được".

Được biết, thôn Ba Luồn có 64 hộ dân. Bà con chỉ có hơn chục ha lúa, lại gieo cấy trong điều kiện đồng ruộng ô nhiễm nên chẳng được bao nhiêu. Ở đây, mỗi nhà cũng trồng trên dưới 1 ha sắn, thu về 7-8 triệu đồng/năm mà phải sống trong môi trường như vậy thật cực chẳng đã. Ngay sự sống trên đập hang Luồn cũng có nhiều chuyện để nói. Đã cách nhà máy 3-4 km nhưng nước vẫn đen xám, hôi thối; cảm giác đậm đặc, dẻo dính khi người ta cầm cây gậy ngoáy xuống, lớp bọt lờ đờ trôi khi có gió thổi. Người mới đến đây đứng trên bờ đập lấy tay bịt mũi có khi lại không chết ngạt hoặc ói mửa vậy mà bà con vẫn phải mấy lần vượt qua mặt nước ấy.

Hàng ngày, nhân lực của khoảng 35 - 36 gia đình phải qua đập trên một chiếc mảng kéo để sang bờ bên kia trồng rừng, lấy củi, chăn trâu… Bà Triệu Thị Việt tâm sự: "Ngày nào tôi cũng phải qua lại 4 lượt, ngày có việc đi nhiều hơn. Mỗi lần về nhà rửa mãi chẳng sạch, tôi cứ phải đi lấy lá lốt, hoặc mấy thứ rau thơm sát vào chân tay mới cảm thấy bớt mùi". Nhìn chiếc mảng "rẽ" lớp váng bọt đưa người qua hồ, người ta có cảm giác, rằng họ cũng đã quen với môi trường ấy, và nó ảnh hưởng đến sức khỏe thế nào chắn chẳng ai quan tâm!.

Nhà máy có xử lý không? Đó là câu hỏi đặt ra trong nhiều năm nay. Bởi vì ngay từ khi đi vào hoạt động, Nhà máy Chế biến tinh bột sắn Vũ Linh đã bị cơ quan chức năng yêu cầu giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường. Năm nào lực lượng chức năng của Sở Tài nguyên và Môi trường Yên Bái cũng kiểm tra và kiến nghị Công ty TNHH Thương mại - Đầu tư Yên Bình có giải pháp về xử lý bã, nước thải… Nhưng rồi, năm nào cũng kiểm tra và năm nào cũng tồn tại và bị xử phạt bởi hoạt động sản xuất gây tác động môi trường.

Ông Hà Mạnh Cường - Trưởng phòng Môi trường (Sở Tài nguyên và Môi trường Yên Bái) cho biết, mấy năm qua nhà máy đã không ít lần thực hiện giải pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường như việc xây dựng bể chứa bã, xây dựng hệ thống bể lắng, hồ chứa nước thải. Tiếp đó là việc áp dụng phương pháp ứng dụng công nghệ do Viện Vật lý và Điện tử (Viện KH&CN Việt Nam) nghiên cứu và thiết kế. Gần đây nhất là phương pháp xử lý vi sinh của kỹ sư Nguyễn Tỷ ở tỉnh Quảng Bình.

Tuy nhiên, người ta chưa giải quyết được tình trạng tồi tệ mà nhà máy sắn Vũ Linh gây ra. Lý do đơn giản là: chưa một lần nào Công ty TNHH Thương Mại - Đầu tư Yên Bình xây dựng hệ thống xử lý đúng theo thiết kế đã được phê duyệt. Kể cả khi thực hiện phương pháp xử lý vi sinh vào năm 2007 (đã áp dụng thành công ở một số nhà máy chế biến sắn), các hồ xử lý sinh học cũng không đảm bảo các yêu cầu đặt ra về dung tích và số lượng hồ. Không những thế, công suất nhà máy đã nâng lên từ 80 sản phẩm/ngày (2003) lên 160 tấn/ngày và đến nay có thể chế biến tới 200 tấn sản phẩm/ngày.

Trong vụ sắn 2007-2008, mỗi ngày đã có 3-4 ngàn m3 nước thải đổ vào nước suối hang Luồn. Chính vì vậy, các số liệu phân tích nước thải hồi tháng 1/2008 cho thấy, các chỉ tiêu về PH, BOD5, COD… đều vượt tiêu chuẩn Việt Nam cho phép và mức độ ô nhiễm nguồn nước có năm cao hơn năm trước.

Minh Quang