Cả xã Chế Tạo có 300 hộ với trên 1.900 nhân khẩu là họ Sùng, họ Giàng sinh sống tại 7 bản luôn đoàn kết, thi đua lao động, sản xuất cũng như tham gia công tác xã hội, trong đó dòng họ Giàng nổi trội hơn. Họ Giàng có 5 chi mà tiến bộ nhất là chi họ do ông Giàng Nhà Phay làm Trưởng chi họ gồm 40 hộ, 300 nhân khẩu. Chi họ này có 18 người có trình độ đại học, 8 người trình độ cao đẳng, 23 người trình độ trung cấp và hầu hết các cháu trong độ tuổi đều đến trường.

Đặc biệt, con cháu trong chi họ của ông Giàng Nhà Phay hiện tham gia công tác ở nhiều ngành như: công an, quân đội, y tế, giáo dục, kiểm lâm, nông nghiệp, bưu chính - viễn thông và có những người tham gia công tác ở cấp tỉnh, cấp Trung ương.

Nếu nhắc đến truyền thống hiếu học của dòng họ Giàng ở Chế Tạo thì phải kể tới công lao của cụ Giàng A Páo - nguyên Bí thư Huyện ủy Mù Cang Chải, đại biểu Quốc hội khóa III, IV. Cụ Páo là chú họ của ông Giàng Nhà Phay. Tuy sinh ra và lớn lên nơi vùng đất nghèo xa xôi, hẻo lánh của huyện Mù Cang Chải nhưng trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, cụ Páo đã sớm có tư tưởng tiến bộ và giác ngộ cách mạng.

Từ đó, cụ tình nguyện tham gia Đội dân quân - du kích địa phương. Luôn trung thành với Đảng và với cách mạng, không ngừng phấn đấu vươn lên, cụ Páo đã liên tục lập nhiều chiến công hiển hách. Cụ đã được tín nhiệm giao giữ nhiều trọng trách. Năm 1952, vùng Tây Bắc được giải phóng, theo sự phân công của Đảng, cụ Páo làm Ủy viên Ủy ban Khu tự trị Thái - Mèo.

Ở cương vị nào, cụ cũng luôn hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ mà Đảng và Nhà nước giao phó. Năm 1962, khi tỉnh Nghĩa Lộ (cũ) được thành lập, cụ Páo giữ chức Phó chủ tịch UBND tỉnh Nghĩa Lộ. Năm 1975, theo chủ trương của Đảng sáp nhập ba tỉnh Yên Bái - Nghĩa Lộ - Lào Cai thành tỉnh Hoàng Liên Sơn, cụ Páo được phân công giữ chức Bí thư Huyện ủy Mù Cang Chải.

Trong suốt quá trình tham gia chiến đấu, hoạt động cách mạng cũng như công tác xã hội, cụ Páo luôn dìu dắt, đôn đốc anh em, con cháu, họ hàng, nhân dân các dân tộc trong vùng tham gia công tác và học tập theo lời dạy của Bác Hồ. Cụ đã tuyên truyền, vận động bà con dân bản phải tích cực đấu tranh với ba kẻ thù hàng đầu là chống giặc ngoại xâm, chống giặc dốt và chống giặc đói.

Nghe lời cụ, nhân dân trong vùng đã tích cực thực hiện tốt các chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước. Anh em, con cháu của dòng họ ông đã gương mẫu đi đầu trong phong trào đấu tranh chống giặc ngoại xâm, giành độc lập - tự do đồng thời tích cực tham gia học tập trong phong trào xóa mù chữ ở vùng cao.

Dòng họ Giàng đã xuất hiện nhiều tấm gương sáng như: ông Giàng A Gia - nguyên Huyện đội trưởng Mù Cang Chải, đại biểu Quốc hội khóa V; ông Giàng A Thênh - nguyên Huyện đội trưởng Trạm Tấu; ông Giàng Bua Dinh - nguyên Bí thư Đảng ủy xã Chế Tạo. Truyền thống hiếu học của dòng họ Giàng được thế hệ trước truyền lại cho thế hệ sau nên việc học của lớp sau sôi nổi hơn lớp trước và trình độ cũng cao hơn. Thế hệ con cháu của cụ Giàng A Páo đã có nhiều người đảm trách những trọng trách lớn trong xã hội.

Điển hình là ông Giàng A Chu - Phó chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội, đại biểu Quốc hội khóa XII, XIII; ông Giàng A Thào - Chủ tịch UBND huyện Trạm Tấu; ông Giàng A Vừ - Trưởng ban Dân vận huyện Mù Cang Chải... Ngoài ra, dòng họ Giàng còn có nhiều con cháu hiện công tác ở nhiều ngành khác nhau từ địa phương đến Trung ương. Ở cấp xã có 32 người, cấp huyện 17 người, cấp tỉnh 3 người và Trung ương có 1 người.

 Trong đó, đông hơn cả là ở các ngành: y tế có 2 bác sỹ, 1 y sỹ; ngành nông - lâm có 5 kỹ sư, 1 người trình độ trung cấp; quân đội có 2 người trình độ đại học, 1 người trình độ trung cấp; ngành giáo dục có 2 người trình độ đại học, 6 người trình độ cao đẳng và trung cấp; các ngành khác, ít nhất có từ 1 đến 2 người tham gia công tác.

Ông Giàng A Vừ - Trưởng ban Dân vận huyện Mù Cang Chải nhớ lại: "Trước đây, khi chưa có đường ô tô, người dân đi lại bằng đường mòn, Chế Tạo chưa có trường học cho nên phải ra ngoài trung tâm huyện để học. Hồi đó, từ nhà đến trường, nếu xuất phát từ nhà lúc 5 giờ sáng thì đến 5 giờ chiều mới đến nơi. Đấy là đi nhanh, còn nếu đi chậm thì phải mất gần hai ngày mới tới trường được. Tuy khó khăn như vậy nhưng anh em nhà tôi vẫn đi học nhiệt tình và nô nức lắm!".

Nhờ được học tập cho nên có trình độ, có hiểu biết, có nhận thức đầy đủ nên con cháu dòng họ Giàng đã biết đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau trong học tập, trong xây dựng cuộc sống cũng như trong lao động sản xuất, phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, xây dựng gia đình văn hóa. Anh em họ Giàng đã tự vận động và bảo ban nhau sống định canh định cư, không chặt phá rừng, không nghiện hút, không tái trồng cây thuốc phiện, không đẻ nhiều con, nhất là chấp hành tốt mọi chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng, của Nhà nước. Đồng thời tích cực thâm canh, tăng vụ, khai hoang mở rộng diện tích ruộng cấy lúa nước và không ngừng tiếp cận, đưa tiến bộ khoa học - kỹ thuật áp dụng vào chăn nuôi, trồng trọt.

Hiện nay, các hộ gia đình thuộc chi họ của ông Giàng Nhà Phay đều có cuộc sống ổn định, hầu hết đã mua được xe máy làm phương tiện đi lại và chở hàng, 8 hộ có máy xay xát. Đặc biệt, tất cả các hộ trong chi họ đều có máy phát điện nhỏ và mua được ti vi, đài, máy quay băng và điện thoại. Bên cạnh đó, việc chăn nuôi cũng phát triển tốt. Chăn nuôi gia súc, hộ có ít là 2 đến 3 con, hộ có nhiều là 10 đến 15 con; chăn nuôi gia cầm phát triển ổn định, khoảng 70 con đối với hộ nuôi ít và trên 100 con với hộ nuôi nhiều. Hiện dòng họ Giàng ở Chế Tạo không có hộ nghèo và đói giáp hạt, nhiều hộ đạt danh hiệu gia đình văn hóa. 

Phát huy truyền thống, con cháu dòng họ Giàng của ông Giàng Nhà Phay ở Chế Tạo tiếp tục thi đua, phấn đấu vươn lên trong phát triển kinh tế, xây dựng bản làng văn hóa đồng thời tích cực vận động con cháu đến trường học để sau này trở thành người có ích cho xã hội. 

 Sùng A Hồng