Theo chân lái thương về đất bưởi Đại Minh thuộc xã Đại Minh huyện Yên Bình (Yên Báí) những ngày này, dù đã là cuối vụ nhưng trên địa bàn xã vẫn ngược xuôi xe ô tô ngoại tỉnh đổ về gom mua bưởi.

Chị Hòa, một lái bưởi có thâm niên hai chục năm trong nghề ở thôn 7 cho hay, vụ bưởi này, gia đình chị đã bỏ ra cỡ tiền tỷ trở lên chứ không dưới để đặt cọc tại các nhà vườn ngay từ tháng 6, tháng 7. “Chẳng biết người ta mang bưởi đi tiêu thụ ở những đâu nhưng bưởi ở đất Đại Minh này cứ hái về đến đâu là thương lái tới gom mua hết tới đó. Giá cả thấp, cao tùy thuộc vào chất lượng quả và thâm niên của cây. Dù ngon, không ngon thì cứ hễ là bưởi đất Đại Minh thì lái thương mua hết, có bao nhiêu tiêu thụ bấy nhiêu. Rất ít nhà còn bưởi để dành đến cuối vụ.

Các nhà vườn vì thế cũng nhàn hơn trong khâu tiêu thụ sản phẩm, đặc biệt đồng tiền thu về cũng ra tấm ra món hơn xưa” - chị Hòa chia sẻ. Theo chị thì chưa có năm nào bưởi lại được mùa như năm nay. Thành công của kỹ thuật thụ phấn chéo đã giúp cho giống bưởi đặc sản Đại Minh nức tiếng dần được phục sinh. Người ta không còn lo cây bưởi thất thu bởi nỗi lo lớn nhất đối với người trồng bưởi là tỷ lệ đậu trái thấp đã tìm được lời giải hữu hiệu. Giờ nhà nào có đất vườn đồi đều tập trung đầu tư trồng bưởi.

Người dân thôn 7 ước tính, chỉ vụ bưởi này, cả thôn đã thu về tới đôi, ba tỷ đồng. Nhà trồng ít thì vài ba chục triệu, trồng nhiều thu cả trên trăm triệu đồng trở lên. Với diện tích trên 80ha bưởi cho thu hoạch quả rải đều ở 14/15 thôn, năm 2013, người trồng bưởi ở đây ước thu về cỡ 13 - 14 tỷ đồng có dư.

Đánh bại các loại hoa trái Trung Quốc, sự quay trở lại của người tiêu dùng với các mặt hàng nông sản, trái cây trong nước đã khiến trái bưởi Đại Minh đang nhanh chóng vươn ra thị trường ngoại tỉnh. Bắt đầu cho thu hái từ tháng 8 dương lịch, giá thành của thứ trái cây đặc sản này cứ ngày mỗi ngày lại nhích lên. Thời điểm hiện tại, giá mỗi trái bưởi loại ngon là 20.000 đồng, cuối vụ lên tới 50.000 đồng vẫn không có để bán.

Bưởi Đại Minh đã có mặt tại nhiều tỉnh, thành trong cả nước nhưng lái thương tiêu thụ nhiều nhất chủ yếu là Hà Nội, Vĩnh Yên, Việt Trì, Tuyên Quang, Lào Cai và các tỉnh lân cận. Chị Nguyễn Thị Kiều - lái thương ở thành phố Việt Trì, Phú Thọ cho hay, khác với những năm trước, người tiêu dùng hiện nay gần như tẩy chay mặt hàng hoa quả Trung Quốc mà chỉ chuộng các loại trái cây nội địa. Bưởi Đại Minh có tiếng ngon, giá lại phải chăng nên tiêu thụ rất chạy.

Bưởi chỉ tiêu thụ một lượng nhỏ trên địa bàn thành phố Việt Trì còn chủ yếu giao buôn tại các chợ đầu mối ở Hà Nội, Vĩnh Yên. Mỗi chuyến gom hàng ít cũng phải từ 60 - 80 triệu đồng tiền hàng, chuyến nhiều chừng 120 - 150 triệu đồng.

Trên địa bàn xã Đại Minh hiện có gần chục lái bưởi. Làm nghề này được 7 - 8 năm nay, cũng là con dân của đất bưởi Đại Minh, vợ chồng chị Nguyễn Thị Luyến và những lái bưởi ở làng Thỏn nói riêng không khó để nhận ra trái bưởi trồng ở đất quê mình. Theo kinh nghiệm thì bưởi tơ, bưởi nửa đời không được xếp vào hàng bưởi ngon. Trái bưởi ngon chí ít cũng phải là những cây có thâm niên từ vài chục năm trở lên; quả không to mà chỉ thau tháu, cỡ chừng chét tay đổ lại; bưởi già vỏ mịn, cầm nặng và mát tay. Người sành bưởi chọn mua những vườn bưởi trồng trên đất đồi đá ong, trái bưởi vị thơm ngọt đậm đà, cho hương vị khác biệt.

Chị Luyến bộc bạch: “Bưởi Đại Minh ngon có tiếng nhưng lại chưa được công nhận. Xã Bằng Luân của huyện Đoan Hùng, Phú Thọ liền kề Đại Minh, bưởi của làng bên ấy đã có được thương hiệu riêng vì thế giá trị của sản phẩm cũng được đánh giá cao hơn. Năm nay, bưởi được mùa nhưng giá đặt hàng tại các nhà vườn không vì thế mà giảm đi, trái lại giá giao buôn cho khách cũng rất ổn định nên thu nhập của người làm vườn rất khá”.

Có thể thấy, mặc dù chưa xây dựng được một thương hiệu riêng cho thứ quả đặc sản này nhưng sức vươn của bưởi Đại Minh ra thị trường ngoại tỉnh đã và đang mở ra hướng đi bền vững cho loại cây ăn quả được xem là thế mạnh của Đại Minh. Người làm vườn nơi đây đang giàu lên trông thấy từ cây bưởi và cây bưởi sẽ càng khẳng định được chỗ đứng trên thị trường khi mà loại trái cây đặc sản này có một thương hiệu riêng. Mong muốn ấy của nông dân Đại Minh rất cần tới sự nỗ lực chung sức của ngành chức năng tỉnh Yên Bái, huyện Yên Bình và chính quyền địa phương.

 Phạm Minh