Giống bí đỏ hạt đậu lai F1 868 còn được người dân gọi bằng cái tên dân dã là bí cô tiên, bí đồng tiền vàng. Tên gọi ấy có lẽ gần gũi, thân thuộc hơn bởi thực sự giống bí lai này cũng giống như một "cô tiên": mang lại những điều tốt đẹp và cũng thực sự là "đồng tiền vàng": mang lại thu nhập cao cho các gia đình.

Bà Nguyễn Thị Hương - Chi hội trưởng Chi hội Phụ nữ thôn 4 đã tham gia trồng thử nghiệm 2 sào bí đỏ đồng tiền vàng trên đất soi bãi ngay từ năm đầu tiên. Bà cho biết, trước khi trồng bí đỏ, vụ đông nào nhà bà cũng trồng ngô trên diện tích đất đó. Mãi thì đất quen cây nên năng suất cây ngô dần giảm sút. Vì vậy, cây bí đỏ đồng tiền vàng về với đồng đất Phúc Lộc, bà cũng như tất cả các hộ tham gia trồng thử nghiệm đều hào hứng. Theo con số cụ thể của bà đã ghi chép cẩn thận, 2 sào bí đỏ thử nghiệm năm 2012 với các chi phí như sau: 4 gói hạt giống là 240.000 đồng; phân bón cả vụ 3 tháng gồm 1 bao NPK là 240.000 đồng, 10kg đạm và kali là 120.000 đồng. Bí đỏ cho năng suất 5 - 6 tạ/sào, giá bán bình quân 7.000 đồng/kg, trừ chi phí, mỗi sào, bà có lãi khoảng 2,4 triệu đồng, gấp đôi so với các loại cây rau màu khác. Với cây bí đỏ, có thể ăn lá, ăn hoa, ăn quả và lá già cho cá ăn. Theo bà Hương, cây bí đỏ đồng tiền vàng dễ trồng, việc chăm sóc tập trung lúc cây còn nhỏ nên đến khi thu hoạch, sản phẩm hoàn toàn sạch và bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm.

Hiện nay, bí đỏ được coi là sản phẩm sạch, có nhiều chất dinh dưỡng quan trọng giúp cải thiện sức khỏe con người. Qua kết quả điều tra sơ bộ về nhu cầu tiêu dùng bí đỏ trên thị trường cho thấy, 100% người tiêu dùng coi bí đỏ là sản phẩm sạch, có thể nấu thành nhiều món ăn vừa hợp khẩu vị vừa bổ dưỡng. Đồng thời, bí đỏ là nguồn cung cấp provitamin A thiên nhiên phong phú và chất xơ, chất sắt, vitamin C, acid folic... Bí đỏ là loại cây dễ trồng, thích hợp với nhiều chân đất và có thể trồng quanh năm.

Ở giai đoạn cây có 5 - 6 lá thật, người trồng bí phải tiến hành bấm ngọn để cây bí ra từ 2 - 3 nhánh cấp 1 là nhánh ra quả chính. Nếu không bấm ngọn, chỉ để 1 nhánh thì cây chủ yếu sẽ ra hoa đực, tỷ lệ khoảng 60% nên năng suất không cao. Loại bí này rất sai quả, mỗi nách lá có 1 quả nên phải chú ý tỉa bớt cho quả to. Thông thường, bí đỏ đồng tiền vàng có trọng lượng từ 0,8 - 1,2kg/quả, phù hợp với các gia đình ít người và thời gian bảo quản có thể tới 3 tháng.

Cây bí có thể thu hoạch từ lúc non đến lúc già theo nhu cầu thị trường. Ngọn bí non bấm ở giai đoạn cây có 5 - 6 lá ăn ngon, ngọt, giòn, không phải tước vỏ vì không có lông rặm. Người tiêu dùng cũng ưa thích sản phẩm quả bí non dù giá có thể cao gấp đôi so với bí già. Thị trường tiêu thụ của bí đỏ không khó bởi nhiều yếu tố: trọng lượng mỗi quả và giá cả vừa phải; bí thơm, dẻo, ngọt; thời gian bảo quản lâu dài nên người tiêu dùng dễ chấp nhận. Như nhà bà Hương, sản phẩm bí đỏ cung cấp cho các trường học trên địa bàn xã, bán lẻ ở chợ Văn Phú và chợ Yên Ninh, bán buôn ở chợ ga Yên Bái.

Sau trồng thử nghiệm, nhà bà tiếp tục duy trì sản xuất giống bí này. Ở thôn 4, có tới 61 hộ trồng bí đỏ trong tổng số 100 hộ của thôn. Vụ đông này, bà trồng 4 sào, đang cày bừa làm đất và chờ thu hoạch ngô hè thu là sẽ xuống giống. Bà dự kiến, trong tháng 9, nhà trồng xong 4 sào bí đỏ đồng tiền vàng.

Sau một năm thử nghiệm trên đồng đất địa phương, năm 2013, xã Phúc Lộc đã mở rộng diện tích trồng bí đỏ đồng tiền vàng lên 4ha với 54 hộ dân ở thôn 4 tham gia. Năm 2014, xã triển khai tới tất cả 4/4 thôn với 9,1ha và 139 hộ tham gia theo Dự án trồng bí đỏ hạt đậu lai F1 868 tập trung của Phòng Kinh tế thành phố Yên Bái. Vụ đông năm 2015, Phúc Lộc có 61 hộ dân ở thôn 4 trồng 6,9ha bí đỏ. Diện tích trồng bí đỏ giảm do diện tích đất canh tác của thôn 1, thôn 2, thôn 3 đã thu hẹp để phục vụ xây dựng các công trình lớn của tỉnh. Hiệu quả kinh tế cây bí đỏ đồng tiền vàng mang lại đã góp phần tăng thu nhập, nâng cao đời sống cho các nông hộ của xã Phúc Lộc.

Nguyễn Thơm