Đối với người Dao Văn Yên, cây quế gắn bó mật thiết với đời sống kinh tế, văn hoá tinh thần của mỗi gia đình, mỗi người dân. Có được một vài nương quế cũng có nghĩa là có một nguồn tài sản, một "sổ tiết kiệm" để dành cho con cháu sau này. Những năm qua ở Văn Yên đất rừng sản xuất cơ bản đã được giao đến từng hộ dân, nhưng nhu cầu về đất trồng rừng chỉ tăng chứ không giảm, dẫn đến năm nào cũng có việc người dân phát nương vào diện tích rừng khoanh nuôi tái sinh. Ở Xuân Tầm vào những tháng cuối năm 2008 và đầu năm 2009, lại nóng hơn khi việc phát nương đã có tổ chức, số lượng đông hơn.

Mùa hè: Nóng và ... lửa

Tháng 6, cái nóng đầu hè như thiêu như đốt mọi vật. Xuân Tầm lại nóng hơn bởi không chỉ có nắng hè, còn bởi việc người dân đua nhau lên rừng phát nương vào rừng khoanh nuôi tái sinh, đó là cái "nóng" của lửa đốt nương có tổ chức, có hệ thống. Một mảnh rừng hôm nay có người luổng chân, hôm sau bên cạnh lại có vài mảnh luổng theo, khi có nhiều người luổng theo thì người luổng đầu tiên bắt đầu đổ cây. Lúc mọi người cũng đổ cây theo thì bắt đầu đốt. Vậy là cùng một khu có rất nhiều người phát cùng nhau. Tại sao lại như vậy? “Vì làm cùng nhau thì chính quyền sẽ không xử lý được. Chính quyền không thể xử lý hết dân!”- dân họ nói vậy đó, anh ạ!” - Chủ tịch UBND xã Đặng Văn Châu giải thích.

Theo thông tin ban đầu từ lãnh đạo xã Xuân Tầm, trong vài tháng đầu năm 2009 có khoảng 30 hộ dân tham gia phát trên dưới 15 ha rừng khoanh nuôi. Những ngày cuối tháng 5, đầu tháng 6 này sự việc lại đang nóng bỏng hơn, bất chấp có sự vào cuộc của Kiểm lâm Văn Yên, Công an huyện, chính quyền xã, ngày 27/5 vẫn có người đốt nương như thách thức các lực lượng chức năng.

Từ những khiếu kiện vượt cấp

Ông Đặng Phúc Lý - Bí thư Đảng ủy xã Xuân Tầm: Tôi biết việc làm của mình là không đúng, do những nhận thức sai lầm của bản thân. Vì vậy, mới đây tôi đã chặt bỏ toàn bộ diện tích quế trồng tại khu vực rừng đã xâm lấn, trả lại nguyên trạng đất rừng cho Nhà nước. Ông Nguyễn Văn Mạnh - Hạt phó Hạt Kiểm lâm Văn Yên: Chúng tôi đã tăng cường thêm lực lượng để phối hợp với xã trong thời gian ngắn nhất ngăn chặn sự việc. Nếu đối tượng nào đủ điều kiện cấu thành tội phạm sẽ đề nghị truy tố. Phó chủ tịch UBND xã Xuân Tầm - Triệu Tú Trình: Ở Xuân Tầm, nhà nào cũng có đất trồng quế, việc phát nương của người dân không phải do thiếu đất canh tác mà do một số đối tượng chuyên khiếu kiện xúi giục.

An ninh trật tự ở Xuân Tầm nhiều năm nay luôn bất ổn do những khiếu kiện dai dẳng của một số người. Nguyên nhân bắt đầu từ việc một công ty của tỉnh Phú Thọ vào khai thác đá xây dựng tại thôn Khe Lép 2. Trước đó, một số người dân không đồng ý với lý do tâm linh về mỏ đá. Nhưng bí thư chi bộ của thôn đã làm giả chữ ký người dân để xin cấp phép. Vin vào lý do đó, một số người đã kéo nhau về Trung ương để khiếu kiện. Sự việc chưa được giải quyết thì khi quay về các đối tượng này chuyển sang phát nương và tuyên truyền "Chính phủ cho phép phát nương nhưng chỉ được phát một ha" và kéo thêm nhiều người khác cùng phát.

Mặt khác, qua tìm hiểu chúng tôi được biết, người dân còn vin cớ Bí thư Đảng ủy xã Đặng Phúc Lý cũng phát nương để bao che cho hành vi vi phạm pháp luật bảo vệ rừng. Số là, trước năm 2002, Bí thư Đảng ủy xã Đặng Phúc Lý có mua lại của ba anh em nhà họ Triệu là Triệu Tài Thắng, Triệu Tài Thiện, Triệu Tài Trình 2 ha đất rừng để trồng quế.

Phía trên khu rừng của ông Lý là đất rừng thuộc khu vực khoanh nuôi bảo vệ, nhưng trước đó đã có người phát nhiều lần để trồng sắn, nay thì đang bỏ hoang. Thấy lãng phí, ông đầu tư trồng quế và xoan vào diện tích này. Năm 2002, khi đăng ký cấp sổ đỏ cho diện tích 2 ha đã mua, ông xin cấp 3 ha đất thuộc khu vực khoanh nuôi phía trên. Sự việc cứ thế trôi đi, đến nay đồi quế của ông Lý cũng được gần 5 năm tuổi.

Việc làm của ông Lý là sai, tuy nhiên hiện nay ông đã chặt bỏ toàn bộ số quế trên diện tích xâm lấn trả lại hiện trạng, đất rừng cho Nhà nước. Việc người dân vin cớ trên là hành động sai trái cần phải lên án và xử lý. Ai vi phạm pháp luật Nhà nước thì phải chịu hình phạt trước pháp luật, không thể có chuyện lợi dụng cán bộ vi phạm mình cũng vi phạm, để gây rối trật tự trị an hòng đạt được những mục đích cá nhân khác.

Chính quyền vào cuộc

Từ cuối năm 2008, sau khi phát hiện những vụ phát nương nhỏ lẻ, Kiểm lâm Văn Yên đã tiến hành xử lý. Tuy nhiên, sang năm 2009 các vụ phát nương lại có những diễn biến phức tạp hơn. Ngày 28/5/2009, Hạt Kiểm lâm, Công an huyện Văn Yên và chính quyền xã Xuân Tầm đã có cuộc họp khẩn cấp bàn các phương án điều tra, xử lý.

Hiện nay đang xác định đối tượng và số diện tích cụ thể của từng người đã phát là bao nhiêu. Hạt Kiểm lâm cũng đã tăng cường thêm 3 tổ công tác, phối hợp cùng xã, Công an huyện tiến hành điều tra, xác định đối tượng, diện tích ở các điểm nóng thuộc khu vực Khe Chung, Khe Lép 1, Khe Lép 2, Khe Lép 3, dự kiến đến trung tuần tháng 6 sẽ hoàn thành.

Xuân Tầm có diện tích tự nhiên trên 68 nghìn ha, trong đó có trên 1.000 ha quế, đất ruộng chỉ có 59 ha và hàng năm có 200 hộ thiếu đói từ 2-3 tháng. Do vậy, đời sống của trên 450 hộ dân trong xã chủ yếu trông vào thu nhập từ cây quế. Theo một số thông tin từ tổ điều tra, những người vi phạm không phải không có đất, có nhiều hộ rất nhiều đất rừng nhưng vì nghe xúi giục của một số đối tượng mà vi phạm. Do vậy, chính quyền huyện Văn Yên cần phải xác định rõ các đối tượng cầm đầu tuyên truyền sai chủ trương của Đảng và Nhà nước để kịp thời ngăn chặn, xử lý, ổn định trật tự trị an trên địa bàn xã Xuân Tầm.

Anh Dũng - Văn Thông