Từ năm 1996, nhiều thôn, bản trong tỉnh với đặc thù về đời sống kinh tế, truyền thống văn hóa tộc người, địa bàn cư trú… được lựa chọn để xây dựng mô hình điểm về thôn, bản văn hóa và nhân ra diện rộng. Thôn Ao Luông, xã Sơn A (huyện Văn Chấn) là địa bàn cư trú của người Mường cũng được lựa chọn và ra mắt xây dựng làng văn hóa vào năm 1998.

Hơn chục năm qua, có những nơi được chọn làm mô hình điểm đã không thể tạo ra bước chuyển theo mục tiêu đề ra, nhưng riêng với Ao Luông thì quãng thời gian ấy cũng đủ để người dân ở đây cùng nhau xây dựng nếp sống văn hóa. Số hộ kinh tế khá, giàu ngày một tăng lên, số hộ nghèo đang ở mức thấp nhất so với các địa phương ở vùng Mường Lò. Sự đi lên của đời sống xã hội đã tạo ra những nét văn hóa mới tốt đẹp mà trước đây không hề có.

Làng văn hóa Ao Luông có môi trường sống xanh - sạch - đẹp, con người thân thiện, bảo tồn được nét văn hóa truyền thống. Đúng như vậy! Hơn chục năm trước, đi vào làng, ta thấy cảnh chuồng trại chăn nuôi gia súc, gia cầm dưới gầm nhà sàn, công trình vệ sinh tạm bợ khá phổ biến, đường sá mùa mưa rất lầy lội. Sau khi ra mắt xây dựng làng văn hóa, việc dọn vệ sinh đường sá trong thôn đã thường xuyên vào mỗi buổi chiều. Cuối tuần, mỗi nhà tự quét dọn, cả thôn tiến hành tổng vệ sinh môi trường theo từng khu vực được phân công.

Giờ trẻ em học bài, tất cả các phương tiện nghe nhìn trong mỗi gia đình đều được điều chỉnh âm lượng phù hợp để không ảnh hưởng tới việc học của con em, không ảnh hưởng tới giấc ngủ làng xóm khi về khuya. Nhạc đám tang hay đám cưới cũng quy định không được quá 23 giờ.

Từ khi xây dựng làng văn hóa đến nay, tình trạng say rượu nói chung và say rượu gây mất trật tự, cũng như tình trạng bạo lực gia đình, các tệ nạn khác đã được đẩy lùi. Việc mâu thuẫn dẫn đến cãi nhau trong thôn, xóm không còn nữa. Tình làng nghĩa xóm được thắt chặt, nhà ai có chuyện vui, buồn đều được mọi người giúp đỡ, thăm hỏi, động viên...

Nét đẹp văn hóa mới được coi là yếu tố quyết định tạo nên sự thay đổi ở Ao Luông, đó là, đời sống kinh tế và dân trí đi lên đã làm sự đoàn kết và tính thống nhất trong cộng đồng được tăng cường. Trước đây, bàn bạc một công việc gì thường bị kéo dài vì thiếu sự tập trung, nhưng bây giờ mọi việc bàn bạc được nhanh chóng, khi triển khai vào thực tế đạt hiệu quả cao.

Người dân trong thôn đã đặt lợi ích của mình trong lợi ích xã hội. Vì vậy, những năm gần đây người Ao Luông sẵn sàng hiến đất làm đường, đóng góp xây dựng nhà văn hóa thôn, đi đầu trong phát triển kinh tế... Ao Luông luôn là địa bàn xây dựng các mô hình sản xuất của huyện Văn Chấn như: trồng lúa đặc sản, trồng thí điểm các giống ngô mới và các loại cây rau màu mới theo phương thức sản xuất hàng hóa…

Ông Hoàng Đình Thìn, nguyên Bí thư Đảng ủy xã Sơn A, ông Nguyễn Văn Đoàn - người nhiều năm làm trưởng thôn đều có chung đánh giá, nền tảng văn hóa truyền thống và sự thuần phác trong cuộc sống của cộng đồng là cơ sở tạo nên những nét văn hóa mới ở Ao Luông. Chìa khoá  đi đến thành công này là tạo được niềm tin trong nhân dân với việc triển khai các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước vào thực tế đời sống ở cơ sở. Vì vậy, đội ngũ cán bộ, đảng viên trong thôn luôn xác định phải kiên trì vượt khó trong thực hiện chủ trương của cấp trên. Việc gì khó thì gia đình cán bộ, đảng viên và người thân phải gương mẫu làm trước, làm thật hiệu quả để nhân dân cùng làm theo. Làng văn hóa giúp mọi người dân tự khẳng định trách nhiệm của mình trong việc xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư. 

Hoàng Nhâm