Tính đến đầu năm 2012, Yên Bái có 2.500 tổ hợp tác hoạt động đa dạng, chủ yếu tập trung vào các lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp, xây dựng, vận tải, thương mại dịch vụ, tín dụng tạo việc làm cho gần 20.000 thành viên và người lao động.

Giai đoạn 2001- 2011, toàn tỉnh có 295 hợp tác xã (HTX) mới thành lập, 106 HTX giải thể. Hiện nay, toàn tỉnh có 322 HTX, trong đó có 124 HTX nông lâm nghiệp, 122 HTX công nghiệp - TTCN, 11 HTX xây dựng, 15 HTX thương mại, chợ và các dịch vụ khác, 5 HTX giao thông vận tải, 28 HTX dịch vụ điện nông thôn và 17 quỹ tín dụng nhân dân.

Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn, các loại hình HTX của tỉnh đa số đều tổ chức hoạt động theo mô hình một bộ máy vừa quản lý vừa điều hành. Cán bộ quản lý có trình độ đại học cao đẳng chiếm 4,2%, trung cấp chiếm 44,2%. 

Quy mô vốn điều lệ của HTX tăng so với năm 2001 nhưng vẫn còn ở mức thấp. Bình quân HTX nông nghiệp có mức vốn điều lệ là 400 triệu đồng, HTX phi nông nghiệp 615 triệu đồng, các quỹ tín dụng nhân dân 847 triệu đồng. Từ năm 2008 đến nay, các HTX mới thành lập quy mô vốn hoạt động tăng khá cao so với trước đây, bình quân đạt 1,5 tỷ đồng.

Điển hình hoạt động hiệu quả có các HTX dịch vụ nông nghiệp Phù Nham (Văn Chấn); HTX dịch vụ nông nghiệp Nghĩa An (thị xã Nghĩa Lộ); HTX dịch vụ tổng hợp Tân Thịnh (Văn Chấn); HTX sản xuất chế biến chè Hương Lý (Yên Bình); Quỹ tín dụng nhân dân phường Nguyễn Thái Học, Hồng Hà (thành phố Yên Bái). Các HTX này ngoài việc đổi mới tăng trưởng các ngành nghề truyền thống còn đầu tư nguồn vốn cho sản xuất kinh doanh từ 1 đến 6 tỷ đồng.

Trước đây, trình độ sản xuất của hầu hết các HTX thấp, quy mô nhỏ, cơ sở vật chất thiết bị lạc hậu, chủ yếu là sản xuất thủ công, hiện nay đã có một số HTX sản xuất chế biến nông sản, lâm sản, khai thác vật liệu xây dựng đã đầu tư dây chuyền và máy móc hiện đại vào sản xuất kinh doanh như HTX Kiến Thuận (Văn Chấn) HTX vận tải Yên Ninh (thành phố Yên Bái).

Bên cạnh đó, xu hướng liên doanh, liên kết, mở rộng hợp tác giữa các HTX với các thành phần kinh tế khác đang được hình thành và hoạt động có hiệu quả. Qua liên kết, liên doanh nhiều HTX tìm được thị trường mới, tiếp thu khoa học, đầu tư công nghiệp tiên tiến tạo ra những sản phẩm có chất lượng và hiệu quả như dây chuyền sản xuất gạch EG5, máy sản xuất phân viên nén dúi sâu của HTX Phù Nham (Văn Chấn), dây chuyền sản xuất than sinh học của HTX Thành Long ( Yên Bình), công nghệ chế biến tinh dầu quế từ cành lá tận thu của HTX Công Tâm (Văn Yên).

Các sản phẩm của HTX nông nghiệp sản xuất ra ngày càng đa dạng về chủng loại, chất lượng ngày càng nâng cao gắn với nhu cầu của thị trường như: sản xuất rau theo quy trình kỹ thuật an toàn, trồng hoa chất lượng cao, chăn nuôi lợn, gia cầm… Mô hình HTX tín dụng đã và đang phổ biến tại Yên Bái bởi đây chính là cầu nối giữa người có vốn và người thiếu vốn. Toàn tỉnh hiện có 17 quỹ tín dụng nhân dân hoạt động đạt mức tăng trưởng cao với tổng số gần 18.000 thành viên, chiếm gần 50% số hộ dân trên địa bàn có quỹ hoạt động. Tổng nguồn vốn hoạt động đạt trên 120 tỷ đồng.

Sau 10 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5, các loại hình kinh tế tập thể của Yên Bái đã có nhiều chuyển biến về củng cố tổ chức, nâng cao năng lực quản lý, đáp ứng quyền lợi và thu nhập cho xã viên. Phong trào HTX phát triển mạnh ở các lĩnh vực có lợi thế như khai thác chế biến khoáng sản, chế biến nông lâm sản góp phần tích cực vào việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi và điều hoà các quan hệ về sở hữu và lợi ích kinh tế.

Thực hiện chuyển đổi hoạt động theo luật HTX, tài chính của các HTX lành mạnh và có tăng trưởng khá. Năm 2011, tổng vốn điều lệ 174,6 tỷ đồng, tăng 7,6 lần so với năm 2001, vốn hoạt động 488,4, tăng 6,7 lần tỷ đồng. Tổng doanh thu 675,9 tỷ đồng, tăng 6,1 lần, nộp ngân sách 20,9 tỷ đồng. Giá trị sản xuất công nghiệp của khu vực kinh tế tập thể năm 2011 đạt 114,952 tỷ đồng, tăng 4,9 lần so với năm 2001, tốc độ tăng trưởng bình quân 10 năm 2001- 2011 đạt 19,4%. Tạo việc làm thường xuyên cho 6.500 lao động với mức thu nhập bình quân 1triệu đến 1,2 triệu/người/ tháng.

Tuy nhiên, việc phát triển mô hình kinh tế tập thể trên địa bàn tỉnh vẫn còn những khó khăn nhất định, nhìn chung các HTX còn nhỏ bé về quy mô, tính bền vững, ổn định chưa cao. Vấn đề huy động vốn đầu tư cho sản xuất còn hết sức khó khăn. Năng lực cạnh tranh của sản phẩm thấp, chưa có sản phẩm chủ đạo trong kinh doanh. Nguyên nhân chính được xác định là do hầu hết các HTX thiếu vốn, thiếu các thông tin để đầu tư sản xuất, chưa chủ động tìm kiếm thị trường nên khi mở rộng sản xuất còn nhiều lúng túng…

Trong giai đoạn từ nay đến năm 2015, tỉnh tập trung phát triển kinh tế hợp tác, HTX đa dạng về hình thức, trình độ phát triển trọng tâm là nông nghiệp nông thôn; tập trung nguồn lực để phát triển theo chiều sâu, nâng cao chất lượng hiệu quả kinh tế - xã hội, đẩy mạnh liên kết giữa các HTX với doanh nghiệp và nông dân để nâng cao năng lực và hiệu quả sản xuất kinh doanh, hỗ trợ kinh tế tập thể phát triển nhanh và bền vững; phát triển HTX theo đặc trưng của kinh tế thị trường.

Tập trung triển khai Luật HTX mới, củng cố lại hoạt động của các HTX, làng nghề, tạo điều kiện để khu vực kinh tế tập thể phát triển sâu rộng và bền vững hơn, nhằm thực hiện thắng lợi Nghị quyết Trung ương 5 (khoá IX) về “Tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể” đạt hiệu quả cao trên địa bàn tỉnh.

Quỳnh Nga