Mấy anh cán bộ Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Trạm Tấu (Yên Bái) báo tin: “Trạm Tấu đã thắng lớn vụ ngô xuân hè. Giờ mà phóng viên lên huyện núi sẽ mê luôn!”. Chỉ nghe vậy là tôi đã “cưỡi ngựa sắt” ngược vùng cao Trạm Tấu để chia vui với những người cán bộ tâm huyết và với đồng bào người Mông huyện vùng cao còn nhiều khó khăn này.

Đất trời miền Tây xanh thăm thẳm, lúa dưới ruộng đương thì con gái, chè trên đồi đang rộ búp trở lại và cây rừng đang phủ dần kín những ngọn đồi, lưng núi trọc lốc.

Qua Văn Chấn, Nghĩa Lộ rồi cũng đến với vùng đất khó Trạm Tấu. Trong tâm trí tôi và hẳn với rất nhiều du khách khác, Trạm Tấu giống như nhiều huyện vùng cao còn nghèo nàn và lạc hậu lắm, riêng đất nương đồi mùa này chỉ leo heo từng mảng lúa nương, năng suất có cao lắm cũng chỉ mỗi héc-ta trên dưới tấn thóc. Gạo nương ngon thật nhưng không đủ no cái bụng cho bà con. Mấy năm rồi nông dân Trạm Tấu cũng tích cực trồng sắn nhưng giá sắn rất bấp bênh, phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc.

Hơn nữa, củ sắn có giá trị thấp nên chi phí sản xuất, thu hoạch rồi khâu vận chuyển “nuốt” hết giá bán nên bà con không còn muốn trồng, huyện cũng không có chủ trương phát triển loại cây trồng này. Ước muốn có một cây trồng phù hợp với điều kiện tự nhiên, trình độ canh tác cũng như khả năng đầu tư của bà con người Mông vùng cao đã nung nấu từ lâu trong lòng cán bộ lãnh đạo huyện Trạm Tấu.

Nói như Bí thư Huyện ủy Vũ Quỳnh Khánh thì “Phải tìm được cây trồng phù hợp, phải làm thật thành công để đồng bào no cái bụng, có cuộc sống khá. Chỉ đến khi ấy mới có thể triển khai thực hiện hiệu quả mọi nhiệm vụ kinh tế - xã hội khác!”.

Cây ngô đồi đã được lựa chọn để trồng đại trà trên nương đồi vùng cao, thay thế hoàn toàn cây lúa nương và từng bước thay thế cây sắn. Để chủ trương phát triển cây ngô thực hiện thành công, mang lại hiệu quả cao, huyện Trạm Tấu đã quán triệt sâu rộng nhiệm vụ này đến tận cơ sở, đặc biệt là Đảng bộ, chính quyền các xã, cán bộ đảng viên thôn, bản. Thường trực Huyện ủy, Hội đồng nhân dân, UBND huyện đã thành lập các đoàn công tác về các xã trọng điểm phối hợp với cấp ủy, chính quyền xã vận động, chỉ đạo bà con trồng ngô.

Trong bối cảnh khó khăn về tài chính, ngân sách nhưng huyện vẫn cân đối, bố trí và tranh thủ sự hỗ trợ của tỉnh để hỗ trợ bà con hạt giống, phân NPK và phân đạm. Công sức của cả hệ thống chính trị về vấn đề phát triển cây ngô trên vùng cao Trạm Tấu đã được đền đáp. Từ những diện tích nhỏ lẻ nhằm khảo nghiệm, xây dựng mô hình thí điểm ban đầu, ngô đồi Trạm Tấu cứ lan rộng, trải đều trên khắp các thôn bản từ Trạm Tấu, Túc Đán, Xà Hồ, Hát Lừu…

Vụ xuân hè 2013, Trạm Tấu mạnh dạn đề ra mục tiêu toàn huyện gieo trồng 2.450ha ngô nương đồi bằng các giống C919 và Bi-ô-xít, tăng 1.182ha so với vụ xuân hè năm 2010 và tăng 15ha so với vụ trước, đặc biệt trong đó có 321ha chuyển đổi từ diện tích trồng lúa nương và trồng sắn kém hiệu quả. Giúp bà con thêm phấn khởi, hăng hái trồng nhiều ngô, huyện đã cung cấp 16.880kg hạt giống C919, 23.171kg hạt giống Bi-ô-xít, 8.940kg hạt gống AG59, hỗ trợ cho bà con chuyển đổi diện tích lúa nương và sắn sang trồng ngô 116.523kg phân NPK, 99.510kg phân đạm.

Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trạm Tấu - đồng chí Nguyễn Thành Hưng kể lại:“Vụ gieo trồng đang được triển khai mạnh mẽ, mọi giải pháp được áp dụng đồng bộ, ý chí quyết tâm của cán bộ, đảng viên và người dân đều thể hiện rõ thì hạn hán xuất hiện. Cây ngô chịu hạn tốt nhưng thiếu nước thì cũng không thể sinh trưởng được, nhất là khi mới đem gieo trồng.

Theo thống kê, đã có hàng chục héc-ta ngô chết hoàn toàn, nhiều diện tích chết mất khoảng. Đứng trước tình huống này, huyện đã quyết định khôi phục diện tích ngô chết, không để thời tiết ảnh hưởng đến mục tiêu chung, nhất là tư tưởng của bà con. 740kg giống ngô Bi-ô-xít 9698 đã được huyện cấp cho những hộ gia đình có ngô gặp hạn.

Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện cử cán bộ xuống tận thôn, bản chỉ đạo bà con gieo trồng, đảm bảo khung thời vụ tốt nhất. Thử thách hạn hán, Trạm Tấu đã vượt qua. Toàn huyện đã gieo trồng được 2.500ha ngô xuân hè trên đất nương đồi, trong đó có 321ha ngô chuyển đổi từ diện tích lúa nương và có nhiều xã, diện tích chuyển đổi lên đến hàng chục héc-ta”.

Cuối tháng 7, đầu tháng 8, Trạm Tấu đón vụ ngô vàng với năng suất 24 tạ/ha, sản lượng khoảng 6.000 tấn, góp phần đưa tổng sản lượng lương thực của toàn huyện trong 6 tháng đầu năm tăng hơn 1.000 tấn so với cùng kỳ năm 2012. Ngô còn đầy trên nương, ngô theo ngựa thồ xuống núi, ngô theo xe máy về bản, hạt ngô vàng rực sân phơi, treo lủng lẳng bên hiên nhà, nhiều gia đình ở Trạm Tấu đã mạnh dạn đầu tư máy tách hạt về làm đạt năng suất cao. Giá ngô bao giờ cũng cao ngang bằng giá thóc, nhiều ngô thì dân sẽ no cái bụng, cuộc sống sẽ khá lên.

Trạm Tấu đã thành công trong việc đưa cây ngô lên đồi, thay thế diện tích lúa nương kém hiệu quả. Bài toán về đảm bảo lương thực tại chỗ đã có lời giải. Hơn thế, khi nhiều ngô, chăn nuôi cũng phát triển, tập quán thả rông trâu, bò dần được loại bỏ và người Mông Trạm Tấu sẽ tiếp cận nền sản xuất hàng hóa.

Niềm vui của người Mông ở Pá Hu, Pá Lau, Túc Đán, Xà Hồ… về vụ ngô xuân hè thắng lợi chưa hết thì bà con nơi đây đã bắt tay trồng ngô vụ hè thu với mục tiêu toàn huyện gieo trồng 995ha, tập trung ở 8 xã vùng trọng điểm. Với thành công đã thu được, Trạm Tấu sẽ hoàn thành kế hoạch đề ra và diện tích, năng suất, sản lượng ngô sẽ còn tăng thêm trong những năm tới. Cả lãnh đạo huyện, cán bộ xã và người dân ở Trạm Tấu đều tin tưởng như vậy.

Lê Phiên