Bình quân mỗi năm, Phòng CS&BVTE đều có 4 - 6 mô hình triển khai đến các xã, phường của các huyện, thị trong tỉnh. Cụ thể, năm 2010 - 2011 là mô hình “Phòng chống xâm hại tình dục trẻ em tại cộng đồng” ở phường Nguyễn Phúc (thành phố Yên Bái), xã Hán Đà (huyện Yên Bình), xã An Bình, Lâm Giang (huyện Văn Yên), mô hình “Hỗ trợ phát triển kinh tế cho trẻ em nghèo, ngăn ngừa tình trạng trẻ em lao động sớm” ở 3 xã: Nghĩa Lợi (thị xã Nghĩa Lộ), La Pán Tẩn (Mù Cang Chải), xã An Phú (Lục Yên). Năm 2012, là mô hình “Ngôi nhà an toàn” được triển khai tại xã Nậm Khắt (Mù Cang Chải), mô hình “Phòng chống xâm hại tình dục trẻ em dựa vào cộng đồng” được triển khai tại xã Hát Lừu (Trạm Tấu), mô hình “Kết nối dịch vụ cho trẻ bị ảnh hưởng HIV/AIDS” tại 2 xã Sơn Thịnh và Cát Thịnh (Văn Chấn)...

Còn trong năm 2013 có tới 4 mô hình được triển khai tại 8 xã của 4 huyện: Lục Yên, Văn Chấn, Trấn Yên và thành phố Yên Bái gồm các mô hình: “Bảo vệ trẻ em dựa vào cộng đồng” được triển khai tại 2 xã Tuy Lộc và Minh Bảo của thành phố Yên Bái, mô hình “Phòng chống trẻ em bị xâm hại tình dục, bạo lực, ngược đãi dựa vào cộng đồng” được triển khai tại 2 xã Đồng Khê, Minh An của huyện Văn Chấn, mô hình “Ngôi nhà an toàn, phòng chống tai nạn, thương tích cho trẻ em dựa vào cộng đồng” được triển khai tại 2 xã Động Quan và Tô Mậu của huyện Lục Yên, mô hình “Kết nối dịch vụ chăm sóc trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS” được triển khai tại 2 xã Lương Thịnh và Minh Quân của huyện Trấn Yên. Tuy nhiên, qua đánh giá, hầu hết các mô hình chưa phát huy hiệu quả bởi sự vào cuộc, sự phối hợp của cấp ủy, chính quyền cơ sở còn lỏng lẻo, bởi vậy, chỉ sau một năm triển khai, các mô hình không thể duy trì và nhân rộng.

Theo số liệu thống kê của Phòng CS&BVTE Sở LĐ, TB&XH, Yên Bái có gần 227.000 trẻ em từ 0 - 16 tuổi, chiếm 31,52% dân số toàn tỉnh. Trong đó: gần 6.000 trẻ có hoàn cảnh đặc biệt, trên 3.000 trẻ mồ côi không nơi nương tựa, 52.000 trẻ sống trong gia đình nghèo, 2.328 trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS, trẻ em bị tai nạn thương tích và trẻ em có nguy cơ rơi vào hoàn cảnh đặc biệt.

Tìm hiểu ở cơ sở, hầu như địa phương nào cũng có câu trả lời duy nhất là thiếu kinh phí hoạt động, các thành viên trong ban chỉ đạo xây dựng mô hình không có phụ cấp. Mặc dù kinh phí triển khai các mô hình không nhỏ, bình quân tới cả trăm triệu đồng nhưng kinh phí để duy trì, phụ cấp cho các thành viên tham gia không có nên mô hình muốn đạt hiệu quả cũng rất khó. Chính bởi vậy, tình trạng trẻ đuối nước, tai nạn thương tích, bị lạm dụng, xâm hại tình dục vẫn chưa có dấu hiệu giảm.

Cụ thể, mô hình “Phòng chống xâm hại tình dục trẻ em dựa vào cộng đồng” tại xã Hán Đà, huyện Yên Bình vừa triển khai được 2 tháng thì chính địa phương này lại xảy ra một trường hợp trẻ bị xâm hại tình dục tại cộng đồng và chỉ sau một năm tổng kết mô hình cũng tan rã. Rồi các mô hình: “Ngôi nhà an toàn” ở xã Nậm Khắt, huyện Mù Cang Chải, “Phòng chống xâm hại tình dục trẻ em dựa vào cộng đồng” ở xã Hát Lừu, huyện Trạm Tấu đến cán bộ xã cũng không biết Ban điều hành mô hình là những ai và tệ hại hơn, chính những cán bộ trong Ban điều hành mô hình cũng không biết mô hình tan rã từ khi nào...

Tại diễn đàn “Lắng nghe trẻ em nói” được tổ chức tại tỉnh vừa qua, do Sở Lao động Thương binh và Xã hội (LĐ, TB&XH) phối hợp với Tổ chức Tầm nhìn thế giới, Chương trình Phát triển vùng tại Yên Bái tổ chức với sự tham dự của lãnh đạo tỉnh Yên Bái, lãnh đạo Bộ LĐ, TB&XH cùng 150 em nhỏ đại diện cho hàng ngàn trẻ em của 9 huyện, thị trong tỉnh, hầu hết các em nhỏ đều mong muốn được quan tâm đầy đủ về vật chất tinh thần, nhất là các điều kiện học tập, vui chơi, kiến thức về phòng tránh tai nạn thương tích, tránh phân biệt kỳ thị với những trẻ em bị ảnh hưởng HIV/AIDS và quan tâm đặc biệt đến điều kiện sống, học tập của các em nhỏ vùng sâu, vùng xa.

Thực tế, việc tiếp cận với các mô hình của trẻ còn rất hạn chế. Nhiều nơi các em mới chỉ nghe qua chứ chưa biết mô hình triển khai như thế nào, các em được trang bị kiến thức gì... Cũng tại diễn đàn, nhiều đại biểu cũng thẳng thắn bày tỏ quan điểm về triển khai tràn lan các mô hình vừa tốn kinh phí của Nhà nước mà không hiệu quả. Đã đến lúc chúng ta cần nhìn nhận thực tế và đánh giá hiệu quả của từng mô hình, tránh làm theo kiểu “đánh trống bỏ dùi”, nặng về thành tích như hiện nay.

Huy Thanh