Trước đây, người mắc bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) trên địa bàn tỉnh Yên Bái là 2,7% (chủ yếu trong độ tuổi 30 đến 64), đến năm 2010 tăng lên 3,6%...

ĐTĐ là căn bệnh rối loạn chuyển hóa Carbonhydrat, gây tăng đường huyết mãn tính do thiếu hụt Insulin hoặc hoạt động của Insulin ở mức độ khác nhau dẫn đến tăng đường máu gây nhiều biến chứng cấp tính và mãn tính. Ngày nay, tác động mạnh mẽ của nền kinh tế hội nhập, kéo theo sự thay đổi lối sống công nghiệp, làm giảm thiểu các hoạt động thể lực của con người. Yên Bái là tỉnh miền núi nghèo, tốc độ phát triển kinh tế, đô thị hóa diễn ra không đồng đều nên bệnh ĐTĐ chủ yếu tập trung ở vùng thấp, thị tứ, thị trấn, thị xã, thành phố. Yếu tố gia đình (dòng dõi huyết thống) có huyết áp cao, phụ nữ sinh con nặng trên 4kg, mỡ máu, béo phì... thuộc nhóm có nguy cơ chính mắc bệnh ĐTĐ.

Ngoài ra, còn có các nguy cơ trung gian như người ở tuổi trên 40 trở lên, ăn nhiều mỡ và thích ăn các loại thực phẩm có nhiều mỡ, thích ăn các thực phẩm có vị ngọt như đường, sữa, bánh kẹo, làm công việc hành chính nhẹ nhàng, ít hoạt động thể lực, nghiện và uống quá nhiều rượu, hút thuốc lá hàng ngày... Những người nằm trong nhóm nguy cơ chính có khả năng mắc bệnh nhiều hơn nhóm nguy cơ trung gian. Nguy hiểm ở chỗ nếu bệnh ĐTĐ làm tổn thương mạch máu lớn gây nên các bệnh mạch não, bệnh mạch vành và bệnh mạch chi thì rất nguy hiểm. Còn nếu ĐTĐ làm tổn thương mạch máu nhỏ gây nên bệnh võng mạc ĐTĐ, bệnh lý thận ĐTĐ, bệnh lý thần kinh ngoại vi và bệnh lý thần kinh tự động…

Bệnh ĐTĐ được phân làm 2 loại là type 1 và type 2. Bệnh ĐTĐ type 1 chiếm khoảng 1 đến 2% bệnh nhân ĐTĐ, do cơ chế tự miễn dịch, cơ thể tự sản xuất ra kháng thể kháng lại, gây chết tế bào Beta của tụy gây nên. Những người mắc ĐTĐ type 1 thường gặp ở người trẻ với những triệu chứng rầm rộ, liên tục, khi điều trị bắt buộc phải điều trị bằng thuốc Insulin, nếu không rất dễ dẫn đến tử vong. Bệnh ĐTĐ type 2 là bệnh di truyền đa gene, thường gặp nhất, chiếm trên 95% những người mắc ĐTĐ. Những người bị có độ tuổi chủ yếu trên 30 trở lên. Bệnh có sự tác động qua lại giữa yếu tố gene và yếu tố môi trường như thói quen ăn uống, vận động thể lực. Triệu chứng không rầm rộ, có thể vài tháng, vài năm tùy thuộc vào quá trình phát hiện ra bệnh… Biểu hiện của ĐTĐ type 1 và 2 tương đối giống nhau như: ăn nhiều hơn, uống nước nhiều, giảm cân nhanh và đi tiểu nhiều…

Chi phí cho phòng và điều trị bệnh ĐTĐ rất lớn, bình quân từ 400 đến 500 nghìn đồng/người/tháng. Việc phát hiện và quản lý sớm bệnh ĐTĐ trong cộng đồng là rất cần thiết trên phương diện kinh tế cũng như sức khỏe của người dân.

Hiện nay, tại Bệnh viện Nội tiết tỉnh, khi xét nghiệm bệnh nhân ĐTĐ có nhiều tiêu chuẩn như: đo lượng đường trong máu lúc đói (sau ăn tối thiểu từ 8 giờ đồng hồ trở lên, bệnh nhân được xét nghiệm nếu có lượng đường lớn hơn hoặc bằng 7mmol/l là mắc bệnh ĐTĐ), hoặc biện pháp dung nạp đường máu sau 2 giờ khi uống 75g đường rồi làm xét nghiệm lại lượng đường trong máu, nếu lớn hơn hoặc bằng 11,1 mmol/l là ĐTĐ, còn từ 7,5 đến dưới 11 mmol/l là biểu hiện của tiền ĐTĐ.

Việc khám sàng lọc cho các đối tượng có nguy cơ là cần thiết, giúp phát hiện sớm bệnh nhân ĐTĐ để họ có kế hoạch điều trị ngăn ngừa các biến chứng, đồng thời giúp những người có nguy cơ cao hiểu biết, phòng và điều trị giảm tỷ lệ mắc bệnh. Bệnh ĐTĐ type 2 hoàn toàn có thể phòng và quản lý được.

Những người mang yếu tố nguy cơ nếu được điều trị kịp thời bằng thuốc hoặc chế độ ăn uống, tập luyện phù hợp, thay đổi lối sống có khả năng tránh được mắc bệnh ĐTĐ. Người bị ĐTĐ nếu được quản lý, điều trị tốt, có chế độ ăn uống, luyện tập phù hợp sẽ giảm hoặc làm chậm sự biến chứng của bệnh gây ra.

Vừa qua, Bệnh viện Nội tiết tỉnh đã xét nghiệm ngẫu nhiên và phát hiện trên 60% trường hợp bị ĐTĐ mà không biết mình bị. Đây là một thực trạng đáng báo động về nguy cơ người bị ĐTĐ ngày một tăng tại Yên Bái. Để người dân hiểu biết hơn về bệnh ĐTĐ và có các biện pháp bảo vệ hơn nữa sức khỏe của mình, thời gian tới, tỉnh cũng như các huyện, thị, thành phố cần tăng cường công tác đào tạo và củng cố mạng lưới chuyên khoa tuyến cơ sở, phối hợp với các cơ quan thông tin đại chúng làm tốt công tác truyền thông nhằm giảm các yếu tố nguy cơ cao gây bệnh, đồng thời khám, quản lý và điều trị cho những người đã được phát hiện, giảm tỷ lệ người bệnh không được phát hiện trong cộng đồng, theo dõi và điều trị có hệ thống cho người mắc bệnh đã phát hiện theo phác đồ của Bộ Y tế; xây dựng, triển khai và duy trì mô hình quản lý bệnh ĐTĐ trên phạm vi toàn tỉnh. Quan trọng hơn cả, mỗi người chúng ta cần có ý thức cao hơn trong giữ gìn sức khỏe, tăng cường luyện tập thể dục thể thao, có chế độ sinh hoạt điều độ và thường xuyên đi kiểm tra sức khỏe định kỳ tại các cơ sở y tế. Đó chính là biện pháp hữu hiệu nhất giúp giảm bệnh tật, tăng cường thể lực và có cuộc sống lành mạnh, an toàn.

Trần Ngọc