Trước đây, người Mông ở Yên Bái ăn tết trước Tết Nguyên đán một tháng, khoảng đầu tháng 12 (âm lịch). Tết của người Mông diễn ra đúng thời điểm mà địa phương đang phải dành sức người cho sản xuất, trẻ nhỏ đang trên lớp, trên trường.

Bây giờ, ở vùng cao Mù Cang Chải, đồng bào đang khẩn trương sản xuất vụ đông xuân, con em yên tâm đi học. Ăn chung một tết đang trở thành một nhu cầu, nguyện vọng, một nét đẹp trong đời sống lao động và văn hóa tinh thần của bà con hôm nay…

Những ngày này, ở Lao Chải sương dày đặc vào buổi sớm, song vẫn đủ nhìn rõ những thửa mạ đang lên những mầm xanh đầu tiên. Giờ này, nhiều năm trước là tết Mông, bà con gác lại việc làm ăn, đồng ruộng, chăn nuôi, bỏ mặc; trẻ em đang học bỏ về ăn tết. Bây giờ lên Lao Chải, không thấy cảnh trường lớp chống chếnh; đồng ruộng bỏ không; các nhà đua nhau mổ trâu, bò, dê, lợn, gà ăn uống linh đình nữa.

Phải rồi, đã sang năm thứ 4, người Mông Mù Cang Chải nói chung, người dân bản Lao Chải nói riêng đã ăn chung một tết Nguyên đán với cả nước. Khi chúng tôi đến Lao Chải, bắt gặp lúc Chi bộ thôn đang sinh hoạt chuyên đề. Bí thư Chi bộ Giàng A Của triển khai rõ ràng, cụ thể những công việc của Chi bộ.

Cơ sở vùng cao rất nhiều việc, trọng tâm lúc này là các tổ Đảng, đảng viên đôn đốc bà con làm đất, làm mạ lúa xuân, phải rõ việc, ngày giờ, thời gian, kết quả; hướng dẫn, kiểm tra việc dự trữ thức ăn, chống đói rét cho gia súc; mỗi đảng viên phụ trách 2 – 3 hộ theo đúng phân công của Chi bộ, đảng viên phải theo sát, kịp thời vận động bà con, phải gương mẫu đi đầu để bà con hăng hái làm theo.

Đồng chí hồ hởi: “Tất cả đảng viên, hội viên Hội Cựu chiến binh, Hội Phụ nữ, đoàn viên thanh niên phải làm gương cho bà con noi theo. Nói được là phải làm được, cán bộ phải là người đi trước, có như thế mới giảm được nghèo”.

Cuối buổi sinh hoạt Đảng, đồng chí Bí thư Chi bộ giành chút thời gian cho chúng tôi, anh nói: “Vụ đông xuân năm nay, theo kế hoạch, Lao Chải sẽ làm 36 ha. Thời điểm này, Lao Chải đã làm đất xong, đang ủ mạ”.

Theo câu chuyện vụ đông xuân, đảng viên - cựu chiến binh Vàng Chở Gia, 69 tuổi với 38 năm tuổi Đảng, dù đã ở tuổi “xưa nay hiếm” nhưng luôn tiên phong đi đầu thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng phấn khởi khi nói về những nét mới trong sản xuất đông xuân, đồng chí đặc biệt nhấn mạnh về cái hay, cái lợi của việc ăn chung một tết: “Ăn chung một tết vui hơn nhiều, lại có thời gian làm vụ lúa đông xuân.

Tôi vận động gia đình không ăn tết trước để tập trung vào làm vụ đông xuân. Cách đây vài ba năm thì không ai làm đâu, nhưng giờ bà con không phải vận động nhiều nữa, chỉ vận động cày bừa, làm mạ đúng thời điểm mà thôi. Cứ 5 thửa 10 bao thóc, không bao giờ đói cả. Cấy xong ăn tết chung với cả nước vui hơn mà!”.

Toàn thôn Lao Chải có 125 hộ với 692 khẩu, trong đó trên 82% là hộ nghèo. Người dân Lao Chải hôm nay đã đổi mới, tiến bộ rất nhiều so với trước, bà con đều hiểu muốn thoát nghèo thì tự bản thân cũng phải cố gắng.

Anh Giàng A Của tâm sự như muốn nói hộ bà con: “Đã nghèo, đã khó khăn càng phải thâm canh tăng vụ, cải thiện đời sống. Chịu khó làm ăn, không để đất hoang, chi tiêu không lãng phí, hết thóc đã có ngô, cứ thế không bao giờ bị đói. Bà con đã nghèo, được Nhà nước quan tâm vận động chỉ cho cách thoát nghèo mà sao lại không làm. Làm chỉ có lợi cho nhân dân ta mà!”.

Đảng viên Vàng Chở Gia cũng đồng ý: “Từ cuộc vận động ăn chung một tết của Tỉnh ủy Yên Bái, đã mang tới cho người Mông ta nhiều thay đổi tiến bộ, bà con ta tiết kiệm hơn, sản xuất tốt hơn, ăn chung một tết cũng vui hơn”.
Khi người lớn không tổ chức tết, không gọi những đứa nhỏ đang đi học, công tác về ăn tết nữa, thì tất nhiên, học sinh yên tâm ở trường học chữ.

Chúng tôi thăm Trường PTDTBT THCS Chế Cu Nha, những ngày này vẫn là một không khí học tập hăng say. Nếu như 4 năm về trước, bây giờ học sinh đã nhấp nhổm, có nhiều cháu trốn học về nhà theo lời nhắn gọi của cha mẹ, ông bà về ăn tết Mông. Nay đã khác.

Em Vàng A Giàng nhà ở bản Thào Chua Chải, hiện đang học sinh lớp 6B cho biết: “Bây giờ cả bản đều ăn tết chung với cả nước nên nhà em cũng chưa ăn tết đâu. Tuần trước em về, bố bảo con cứ ở dưới đó mà học. Từ khi ăn chung một tết, bọn em mừng lắm, chứ trước nếu mà cố ở lại học thì không được ăn tết, mà về ăn tết thì bỏ bài, học lại không kịp”.

Thầy giáo Lưu Bình Quang - Phó hiệu trưởng Trường PTDTBT Tiểu học Púng Luông động viên các em học sinh yên tâm học tập.

Gặp gỡ các thầy cô giáo, chúng tôi biết: năm học 2015 – 2016, Trường PTDTBT THCS Chế Cu Nha có 224 học sinh ở 7 lớp học, trong đó học sinh bán trú 141 em. Phấn khởi là thời điểm này, sĩ số các lớp duy trì ổn định, không có học sinh bỏ học về ăn tết.

Cô giáo Nguyễn Mai Hương – Phó hiệu trưởng nhà trường tâm sự: “Từ cuộc vận động ăn chung một tết, học sinh đều yên tâm học tập, trong tư tưởng các em là ăn tết, đón xuân cùng với tết Nguyên đán. Nhớ lại 4 năm về trước, cứ đến thời điểm cuối học kỳ I là các em rục rịch để về ăn tết, có những học sinh còn bỏ về không kịp thi học kỳ, ảnh hưởng rất lớn tới chất lượng giáo dục. Nhưng 4 năm trở lại đây, nhà trường đã không còn tình trạng như vậy nữa”.

Không chỉ có Trường PTDTBT THCS Chế Cu Nha, tất cả các trường học trên địa bàn huyện Mù Cang Chải thời điểm này học sinh vẫn đang yên tâm học tập.

Cô giáo Phạm Thị Lân – Hiệu trưởng Trường PTDTBT Tiểu học Nậm Khắt - người đã có 20 năm làm công tác giáo dục tại huyện vùng cao này cho biết: “Thời điểm hiện tại, các em học sinh ở trường yên tâm học tập, không có em nào có tư tưởng muốn về ăn tết. Mấy năm nay, bà con người Mông ở Mù Cang Chải đồng lòng ăn chung một tết, nhưng năm nào cũng vậy, thời điểm này, chúng tôi cũng trao đổi với phụ huynh về việc ăn chung một tết, cho lũ trẻ yên tâm học hành”.

Con đường dốc lên thôn Lao Chải, xã Lao Chải (Mù Cang Chải) giống như bao con đường lên những bản Mông khác. Dốc cao, đường đi khó nhưng quyết tâm là lên được.

Trên đỉnh núi cao - nơi có những bản của người Mông với những con người hiền lành, chất phác, quanh năm làm bạn với sương núi, mây trời; trong cảnh thanh bình và không khí hăng hái lao động sản xuất, học tập của người dân, chúng tôi càng thấm thía, rằng thay đổi tập quán cả ngàn đời không bao giờ là điều dễ dàng, chỉ khi sự thay đổi ấy vì lợi ích, vì cuộc sống của chính bà con, làm cho bà con ngày một no ấm hơn như cuộc vận động ăn chung một tết đã và đang thành công ở vùng cao Yên Bái, mới đem lại kết quả và sự vững bền.

Thanh Vy