Trong 3 hình thức TGPL thì tham gia tố tụng để TGPL được đánh giá là hoạt động quan trọng và mang lại hiệu quả cao nhất trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người được TGPL .

Những năm gần đây, số vụ việc có trợ giúp viên pháp lý (TGVPL) tham gia tố tụng để đại diện, bào chữa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người được TGPL trên địa bàn tỉnh ngày càng tăng (năm 2016: 84 vụ việc; năm 2017: 180 vụ việc). Đội ngũ TGVPL đã từng bước trưởng thành và khẳng định được vai trò trong thực hiện TGPL, nhất là trong hoạt động tố tụng. Việc tham gia của các TGVPL trong qua trình tố tụng đã góp phần quan trọng vào việc xác định sự thật khách quan của các vụ án, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân.

 

Trong quá trình tham gia tố tụng, phần lớn các TGVPL đều đầu tư thời gian nghiên cứu hồ sơ vụ án, đánh giá toàn diện các tài liệu, chứng cứ, tham gia tranh luận sôi nổi tại các phiên tòa; quan điểm kiến nghị, bào chữa, bảo vệ đưa ra có căn cứ pháp lý, có lập luận chặt chẽ và thuyết phục.

 

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động TGPL trong tố tụng của TGVPL vẫn còn những tồn tại, hạn chế, như: số lượng vụ việc tham gia tố tụng của TGVPL còn thấp so với nhu cầu TGPL của người dân và số lượng án liên quan đến người được TGPL phải giải quyết hàng năm của các cơ quan tiến hành tố tụng; các vụ việc có sự tham gia tố tụng của TGVPL chủ yếu là các vụ án hình sự, các vụ việc dân sự, hành chính chiếm tỷ lệ thấp; chất lượng vụ việc TGPL trong tố tụng chưa đồng đều, số lượng vụ việc có chất lượng cao, giải quyết các vấn đề phức tạp, điển hình còn ít.

 

Nguyên nhân của những hạn chế trên là do pháp luật điều chỉnh việc tham gia tố tụng của TGVPL chưa đồng bộ giữa Luật TGPL và Bộ luật Tố tụng Hình sự; việc ra đời của chức danh TGVPL và sự tham gia của đội ngũ này trong hoạt động tố tụng còn khá mới mẻ, do đó, nhiều người dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn chưa biết đến TGPL, còn dè dặt khi đến với Trung tâm TGPL; đội ngũ TGVPL đa phần còn trẻ, có năng lực, trình độ song kinh nghiệm TGPL và thực tiễn hành nghề chưa nhiều; nhận thức của một số cơ quan, ban, ngành về vị trí, vai trò của TGVPL trong quá trình tố tụng chưa đầy đủ, do đó chưa có sự quan tâm, phối hợp đúng mức và chưa thực sự bảo đảm theo yêu cầu của quy định pháp luật; chưa có cơ chế hữu hiệu để quản lý và đánh giá chất lượng vụ việc TGPL nói chung và vụ việc tham gia tố tụng của đội ngũ TGVPL nói riêng một cách khách quan, chính xác; việc đầu tư nguồn lực kinh phí, con người cho hoạt động TGPL nói chung, cho vụ việc TGPL nói riêng và đặc biệt là vụ việc tham gia tố tụng còn thấp, chưa tương xứng với nhiệm vụ được giao…

Để nâng cao vai trò tham gia tố tụng của đội ngũ TGVPL đáp ứng yêu cầu thực tiễn, thời gian tới, các cơ quan tiến hành tố tụng cần quan tâm tổ chức phối hợp có hiệu quả với tổ chức thực hiện TGPL; kịp thời thông tin, giới thiệu những người thuộc diện TGPL đến Trung tâm TGPL để được thụ hưởng dịch vụ pháp lý miễn phí; tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến pháp luật về TGPL đến với nhân dân.

 

Trung tâm TGPL cần chú trọng đến các vụ việc tham gia tố tụng để bào chữa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, người bị hại và đương sự. Đội ngũ TGVPL cần nhận thức việc tham gia tố tụng là một trong những nhiệm vụ quan trọng và mang tính chuyên trách của mình, do đó cần phải tập trung trí tuệ và thời gian để thực hiện nhiệm vụ, thường xuyên tham gia các lớp tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ để nâng cao trình độ.

Hồng Oanh