Dọc theo quốc lộ 32, khi đến xã Tú Lệ, huyện Văn Chấn, chúng ta sẽ cảm nhận ngay không khí nhộn nhịp và sôi động của một vùng quê nổi tiếng với đặc sản xôi nếp Tú Lệ. Mỗi dịp Tết đến xuân về, người dân nơi đây lại rộn ràng chuẩn bị những món quà quê đặc sắc để gửi gắm hương vị núi rừng đến tay thực khách khắp nơi. Bởi lẽ, Tú Lệ từ lâu đã nổi danh với loại nếp thơm dẻo đặc trưng, được trồng trên các thửa ruộng bậc thang tại Bản Côm và Nà Lóng. Gạo nếp Tú Lệ, với hương thơm ngọt ngào và độ dẻo mịn, là nguyên liệu chính tạo nên nhiều món ăn hấp dẫn như cơm lam, cốm và đặc biệt là xôi ngũ sắc.
Dọc hai bên đường thị trấn Tú Lệ, các quán xôi mọc lên san sát mang đến cho du khách cơ hội thưởng thức hương vị đặc sản này. Món xôi không cần thêm đậu, dừa hay bất kỳ gia vị cầu kỳ nào, mà chỉ với hạt nếp chín tới là đủ làm say lòng thực khách. Vị ngọt tự nhiên, sự mềm dẻo hòa quyện cùng hương thơm đặc trưng từ núi rừng Tây Bắc khiến xôi nếp Tú Lệ trở thành món ăn không thể bỏ qua khi ghé thăm nơi đây.
Chị Hoàng Thị Hương một chủ cửa hàng ăn uống tại Tú Lệ chia sẻ, mỗi dịp Tết, gia đình nhận rất nhiều đơn đặt hàng từ thành phố Yên Bái cho đến các tỉnh miền xuôi. Bên cạnh xôi và gạo nếp, khách hàng còn yêu cầu nước lần để đồ xôi cho đúng hương vị núi rừng, thậm chí có người còn đặt các loại lá tạo màu để làm xôi ngũ sắc. Chị Hương tâm sự: "Để đảm bảo chất lượng, chúng tôi phải thuê thêm người làm, đóng gói cẩn thận bằng lá dong rừng để giữ độ dẻo và hương vị đặc trưng cho đến khi hàng đến tay khách”.
Ngoài xôi nếp, thịt trâu gác bếp cũng là một đặc sản không thể thiếu trong dịp Tết tại thị xã Nghĩa Lộ nói riêng, tỉnh Yên Bái nói chung. Món ăn được chế biến từ thịt trâu tươi, tẩm ướp gia vị như mắc khén, hạt dổi và treo trên gác bếp để hun khói. Món thịt trâu gác bếp không chỉ mang hương vị truyền thống mà còn thể hiện sự kỳ công, tỉ mỉ của người Thái Mường Lò.
Tại nhà chị Trương Hải Yến ở tổ 6, phường Tân An, thị xã Nghĩa Lộ, những ngày cuối năm luôn là khoảng thời gian bận rộn nhất. Chị và gia đình cùng nhau chuẩn bị từng miếng thịt trâu gác bếp để phục vụ khách hàng. Chị Yến chia sẻ: "Năm nào cũng vậy, gia đình tôi làm thịt trâu gác bếp không chỉ để đãi khách mà còn đáp ứng đơn hàng làm quà biếu Tết. Từ khâu chọn thịt, sơ chế đến ướp gia vị và hun khói, tất cả đều phải làm thủ công để giữ đúng hương vị truyền thống”.
Quy trình chế biến thịt trâu gác bếp đòi hỏi sự kiên nhẫn và tỉ mỉ. Thịt phải được lọc sạch gân và mỡ, sau đó cắt theo thớ thành từng miếng đều nhau. Gia vị như gừng, tỏi, ớt và mắc khén được ướp đều trước khi treo lên gác bếp. Khi hun khói, khoảng cách giữa các miếng thịt phải được đảm bảo để thịt chín đều mà không bị khô. Chị Yến cũng nhấn mạnh: "Để đảm bảo uy tín, chúng tôi luôn chú trọng vệ sinh an toàn thực phẩm, đồng thời giữ đúng hương vị đặc trưng của thịt trâu gác bếp”.
Nhờ sự phát triển của công nghệ và mạng xã hội, các đặc sản quê hương Yên Bái ngày càng được nhiều người biết đến. Chị Linh Thị Thùy Linh, một người chuyên bán đặc sản Yên Bái qua mạng xã hội, đã trở thành cầu nối đưa những món ngon quê nhà đến tay thực khách khắp nơi. Chị Linh thường xuyên đến tận nơi các hộ dân để kiểm tra chất lượng sản phẩm trước khi giao hàng. "Mỗi chuyến xe về Yên Bái, tôi luôn dành thời gian lựa chọn kỹ lưỡng những sản phẩm như lợn bản, gà đen, thịt trâu gác bếp, gà chống thiến Lục Yên để đảm bảo chất lượng cho khách hàng. Đặc biệt, vì chủ yếu bán cho khách hàng quen thuộc nên tôi thường xuyên phải đến tận khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa để nhờ người quen tìm mua những sản phẩm chất lượng, đảm bảo uy tín nhất mới dám nhận đơn hàng của khách. Có những thực khách vì yêu thích lợn đen, gà chống thiến, tôi phải nhờ các hộ gia đình trên Lục Yên chăn nuôi từ nhiều tháng trước” - chị Linh chia sẻ.
Có thể thấy, từ những món ăn giản dị như xôi nếp, thịt trâu gác bếp đến các đặc sản độc đáo khác như lợn đen, gà đen, gà chống thiến… đều đã được người nông dân tại Yên Bái chăm, nuôi tỉ mỉ, cẩn thận đều mang đậm nét văn hóa và tinh thần của người dân vùng cao. Nhờ thế, những sản phẩm của quê hương Yên Bái ngày càng được nhiều du khách biết đến và tô điểm thêm mâm cỗ ngày Tết cho nhiều gia đình trên khắp mọi miền tổ quốc.
Hoài Văn
