Trong vài năm lại đây, do khó khăn, nhiều doanh nghiệp lâm vào tình trạng bế tắc, sản xuất đình đốn, làm ăn thua lỗ, công nợ chồng chất. Một số doanh nghiệp phải giải thể hoặc sát nhập, rao bán, chuyển nhượng, đẩy một bộ phận không nhỏ người lao động mất việc, thiếu việc làm, quyền lợi bị vi phạm. Thực hiện chức năng bảo vệ, công đoàn đã vào cuộc vừa trực tiếp vừa tham gia cùng các cơ quan chuyên môn tháo gỡ, giải quyết, đảm bảo chính sách chế độ cho người lao động.

Trong quan hệ lao động, hợp đồng lao động (HĐLĐ) là văn bản pháp quy được giao kết giữa người sử dụng lao động và người lao động, là căn cứ pháp lý để bảo vệ lợi ích người lao động được quy định trong Bộ luật Lao động.

Theo ông Lê Văn Lương, Chánh Thanh tra Sở Lao động, Thương binh và Xã hội Yên Bái cho biết, qua các đợt kiểm tra đã phát hiện ra nhiều sai phạm thường gặp như: chưa thực hiện đầy đủ việc ký kết HĐLĐ với người lao động; ký HĐLĐ không đúng loại; các nội dung trong hợp đồng chung chung, hình thức, không phản ánh rõ quyền lợi của người lao động; thỏa thuận những điều khoản không phù hợp với nội dung của quan hệ lao động; người sử dụng lao động (NSDLĐ) không thương lượng và xây dựng thỏa ước lao động tập thể (TƯLĐTT); TƯLĐTT có một số qui định không phù hợp với qui định của Pháp luật Lao động hoặc sao chép lại; NSDLĐ trả lương tối thiểu với lao động đã qua đào tạo, xếp lương không đúng ngạch bậc qui định, không xây dựng thang, bảng lương, định mức lao động trong doanh nghiệp, không trả lương làm thêm giờ, làm đêm cho NLĐ theo qui định; không đóng BHXH bằng cách ký HĐLĐ có thời hạn từ 1 - 3 tháng, hết hạn lại ký tiếp; không trả đủ lương và các chi phí chữa trị tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp, không thực hiện trách nhiệm trong việc thực hiện các thủ tục về đảm bảo quyền lợi BHXH cho người lao động; việc huấn luyện an toàn vệ sinh lao động cho NLĐ không đầy đủ hoặc sơ sài, chiếu lệ, nhiều trường hợp cấp phát phương tiện bảo vệ cá nhân chỉ đáp ứng về số lượng, chưa đảm bảo về chất lượng, môi trường lao động còn nhiều yếu tố gây nguy hiểm mất an toàn v.v...

Những sai phạm trên thường kéo dài, chậm được sửa chữa, khắc phục. Mặt khác, do người lao động thiếu hiểu biết hoặc chấp nhận để có việc làm nên NSDLĐ không ngần ngại vi phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của NLĐ.

Trước những sai phạm của NSDLĐ như vậy thì công đoàn, đặc biệt là công đoàn cơ sở chưa thể hiện được vai trò đại diện đấu tranh, bảo vệ lợi ích hợp pháp cho người lao động, không những thế có những chủ tịch công đoàn còn đứng về phía NSDLĐ bỏ mặc người lao động.

Về thực trạng này, ông Phí Quang Thái - Phó chủ tịch LĐLĐ tỉnh đã chỉ ra: “Do cán bộ công đoàn ở cơ sở phần lớn là làm công tác công đoàn bán chuyên trách nên đứng ra bảo vệ người lao động là rất khó. Mặt khác, nhận thức về chức năng bảo vệ NLĐ chưa đầy đủ, thiếu kiến thức pháp luật, bản lĩnh yếu làm cho NSDLĐ lấn lướt, coi thường”.

Trước mối quan hệ lao động ngày càng đa dạng và phức tạp, việc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của NLĐ là điều bức thiết nhất hiện  nay, đòi hỏi các cấp công đoàn phải vào cuộc mạnh hơn. Cùng với đó, tổ chức những hoạt động phù hợp, thiết thực, xây dựng cho được mối quan hệ tin cậy giữa công đoàn - NSDLĐ - NLĐ thông qua những cuộc họp mặt các giám đốc doanh nghiệp, các doanh nhân, tổ chức tôn vinh các doanh nghiệp sản xuất giỏi - quan tâm đến người lao động - quan hệ mật thiết với công đoàn vào dịp kỷ niệm 1/5, 28/7 hàng năm.

Về phần mình, công đoàn phải tăng cường vai trò trong tham gia quản lý, giám sát thực hiện chính sách, chế độ, pháp luật liên quan đến lợi ích NLĐ, tham gia giải quyết có lý có tình các nảy sinh, bức xúc trong quan hệ lao động; làm tốt công tác tuyên truyền giáo dục để NLĐ hiểu biết chính sách pháp luật, chấp hành tốt kỷ luật lao động, tự mình phấn đấu nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ là cơ sở để tự bảo vệ mình. Bên cạnh đó, mọi hoạt động của công đoàn phải hướng về cơ sở, hướng về NLĐ; trong hoạt động phải biết chọn việc, tập trung vào việc chính để làm, không nên làm dàn trải và những việc không mang lại lợi ích cho NLĐ.

Về cán bộ, công đoàn cần phát hiện, bồi dưỡng và sử dụng những người trưởng thành từ phong trào CNVCLĐ có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, có kiến thức pháp luật, có kinh nghiệm trong công tác, có bản lĩnh, dám hy sinh vì sự nghiệp, vì quyền lợi hợp pháp của NLĐ thì tin rằng, người lao động sẽ tha thiết với tổ chức công đoàn bởi công đoàn là chỗ dựa vững chắc, tin cậy, bảo vệ quyền lợi cho họ.

Trần Đại Việt