Xuất phát từ trung tâm thành phố Yên Bái lúc 7 giờ sáng nhưng phải đến hơn 11 giờ trưa chúng tôi mới đặt chân tới được trung tâm huyện Mù Cang Chải. Theo chương trình của đoàn, chúng tôi đến thăm một số hộ gia đình đồng bào Mông và kiểm tra việc triển khai các chương trình mục tiêu của Chính phủ tại xã La Pán Tẩn – một xã cách trung tâm huyện gần 30 cây số, trước kia để đến được La Pán Tẩn người ta phải đi bằng đường rừng, leo bộ cả ngày cũng chẳng tới nơi. Nay đường đã mở ô tô đã vào được tận trung tâm xã, trường lớp được đầu tư xây dựng từ các Chương trình 135, WB.

Được biết La Pán Tẩn có 7 thôn, 499 hộ với 3.756 nhân khẩu, 100% là đồng bào Mông. Ngày trước mỗi lần nhắc đến xã vùng cao này không ít người ngao ngán bởi nơi đây từng được mệnh danh là nơi trồng nhiều cây anh túc. Tất cả 7/7 thôn bản và những triền đồi, chỗ nào cũng trồng anh túc. Rồi mỗi mùa hoa đi qua nó lại kéo theo biết bao thanh niên trai tráng trong làng đắm chìm theo u mê khói thuốc. Ruộng bỏ hoang, người già, người trẻ quanh năm ngày tháng nằm ôm bàn đèn khói thuốc.

Cuộc vận động xoá bỏ cây thuốc phiện đã mở ra một cuộc sống mới cho người dân của xã vùng cao này. Các chương trình mục tiêu của Chính phủ cùng sự hỗ trợ về vốn, giống kỹ thuật mà 207 ha ruộng lúa nước đã được gieo cấy hết bằng giống lúa lai. Cách chăm sóc phòng trừ sâu bệnh kịp thời đã góp phần nâng năng suất lúa bình quân đạt trên 35ta/ha, cấp gấp 2 lần so với những năm trước. Từ một vụ, người dân đã biết thâm canh tăng vụ bằng các loại cây ngô, sắn, đậu tương với diện tích trên 70 ha góp phần ổn định lương thực tại chỗ và phục vụ nhu cầu phát triển chăn nuôi.

Nếu những năm trước đây chăn nuôi chủ yếu để phục vụ nhu cầu sản xuất trong nông nghiệp thì nay chăn nuôi đại gia súc, gia cầm đã phát triển theo hướng sản xuất hàng hoá, số lượng đàn tăng dần qua các năm. Đến nay tổng số trâu bò trong xã đã có 1.055 con; lợn gần 2.000 con; và hàng ngàn con gia cầm... Kinh tế phát triển, đời sống người dân dần được cải thiện với mức thu nhập bình quân đầu người đạt trên 2 triệu đồng/người/năm; trên 40% số hộ dân có phương tiện đi lại và nghe nhìn...

Cái khó khăn, cách trở đã được rút ngắn khi hệ thống trường lớp tại trung tâm cụm xã đã được đầu tư cơ sở vật chất đảm bảo đủ điều kiện cho con em đồng bào Mông đến lớp. “Nhận thức của đồng bào đã khác xưa nhiều rồi, người Mông quê mình đã biết ý thức được việc cho con em đến học cái chữ của thầy, cô giáo miền xuôi”- đó là tâm sự  đồng chí Chủ tịch UBND xã Giàng Chứ Ly. Những năm trước đây các thầy, cô giáo từ thành phố, miền xuôi hay đồng bằng lên đây đã không ít người người phải bỏ về bởi sáng nào cũng phải cũng lãnh đạo xã dậy sớm đến từng gia đình vận động họ cho con em ra lớp. Song chỉ được vài buổi đầu, sau số học sinh cứ vắng và thưa dần, cuối cùng chỉ còn đếm trên đầu ngón tay.

Bây giờ đã khác, số học sinh đã ngày một tăng, từ chưa đầy 100 học sinh cho ba ngành học năm 2000 thì năm học 2007 - 2008 toàn xã đã tuyển sinh được 775 học sinh với 7 cơ sở trường và 45 giáo viên đảm bảo đủ trình độ theo yêu cầu cho sự nghiệp giáo dục vùng cao, tỷ lệ học sinh chuyên cần đạt 98%. Đó là cái đáng mừng, đáng quý lắm ở nơi đất núi xa xôi này.

Ngược đỉnh dốc, chúng tôi đến thăm một số hộ gia đình nghèo tại bản Trống Tông. Giữa một rừng cây bạt ngàn, ngôi nhà gỗ 4 gian khang trang lợp phibrô xi măng của gia đình ông Hảng A Tính vừa mới hoàn thành từ Chương trình 135 của Chính phủ. Hơn nửa đời người, gia đình A Tính lang thang hết cánh rừng này đến ngọn núi kia, đói khổ không biết đâu mà kể. Nghe theo Đảng, Nhà nước, ông đã xuống núi định canh định cư làm ruộng nước. Giờ đây cuộc sống của gia đình A Tính đã ổn định, thóc lúa đã đầy bồ, đón tết này gia đình A Tính đã có lợn để mổ. Cùng với A Tính, gần 30 hộ dân trong thôn đã bảo nhau lao động sản xuất, cho con em đến trường học chữ ngày một nhiều hơn.

Chia tay La Pán Tẩn khi ánh chiều đã ngả vàng trên những triền ruộng bậc thang. Những con đường mới mở từ ý Đảng lòng dân cùng những bản làng trù phú bên những cánh rừng đang dần lên xanh tốt, người Mông La Pán Tẩn đã biết vươn lên phát triển kinh tế, định canh định cư ổn định cuộc sống. Tiếng mõ trâu nhà ai đã leng keng về bản, khói bếp đã lan toả bên những ngôi nhà của đồng bào Mông, điện lưới đã về thắp sáng các bản làng xua đi sự tăm tối lạc hậu. La Pán Tẩn sẽ không còn xa lắc như nhiều người vẫn tưởng.

Thanh Tân