Sau 7 giờ đi bộ, bắt đầu từ thôn Đồng Hẻo xã Cát Thịnh, vượt qua nhiều đèo cao, suối rộng, qua các khu vực Tăng Khờ 1, Tăng Khờ 2, Tăng Khờ 3 và Háng Chú, đoàn công tác của Huyện ủy Văn Chấn đi chúc tết đồng bào Mông đã đến trung tâm làng Lao. Từ trên đỉnh Háng Chú nhìn sang trung tâm làng Lao, thấp thoáng lá cờ đỏ sao vàng trên mái lớp học của thôn, xung quanh vài ngôi nhà thấp tè, tỏa ra làn khói lam. Bên trên là những cánh rừng nguyên sinh nhưng phía dưới là những vạt lúa nương, trơ những gốc rạ. Biết tin đoàn công tác đến, đông đảo bà con đã đón chờ. Những đứa trẻ khuôn mặt lấm lem, đôi mắt ngây thơ nhìn chúng tôi đầy vẻ lạ lẫm, còn những người lớn tuổi thì phấn chấn, háo hức lạ thường.

Đón tiếp chúng tôi bằng cái bắt tay nồng ấm, trưởng bản Hờ Gia Trang phấn khởi nói: Từ trước đến nay cán bộ xã cũng thỉnh thoảng đến thăm, nhưng đây là lần đầu tiên làng Lao đón một đoàn công tác cấp huyện, bà con vui mừng phấn khởi lắm, chuẩn bị từ sớm để đón đoàn. Làng Lao hiện có 46 hộ đồng bào Mông, với 352 nhân khẩu, sống rải rác ở 5 khu vực là Tăng Khờ 1, Tăng Khờ 2, Tăng Khờ 3, Háng Chú và trung tâm làng Lao. Đời sống nhân dân chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp và trọng tâm là chăn thả gia súc. Với 5,6 ha lúa nước và khoảng 6-7 ha lúa nương, trong khi trình độ canh tác còn khá lạc hậu, sản xuất của nhân dân chủ yếu là tự cung, tự cấp, nên 100% hộ dân trong thôn đều thuộc diện nghèo. Bản làng trông hoang sơ, không đường, không ranh giới giữa các hộ.

Tình trạng môi trường yếu kém và vấn đề gia tăng dân số là một trong những vấn đề hết sức đáng ngại ở đây. Gia súc hầu như 100% thả rông và với con người thì việc sinh đẻ cũng tự nhiên như cây rừng. Năm 2007, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, làng Lao có 1 lớp học đầu tiên và gần 30 em học sinh đã bước vào lớp 1. Tuy nhiên, do điều kiện đường sá xa xôi, Trường Tiểu học Cát Thịnh mới chỉ tổ chức dạy mỗi năm một lớp 1 hoặc lớp 2.

Theo thầy giáo Tăng Tiến Thịnh - giáo viên tình nguyện tại làng Lao cho biết: Năm học này nhà trường tổ chức dạy lớp 2, lớp học có 25 em. Nhìn chung, các em học sinh rất ngoan và chăm học. Các bậc phụ huynh cũng tạo điều kiện cho con em mình đi học nhưng mỗi khi mùa màng tới chúng lại phải ở nhà trông em, hay theo bố mẹ đi nương, thành thử những ngày đó lớp học rất vắng. Mặt khác, do các em chưa được tiếp cận với tiếng phổ thông từ nhỏ nên việc học ngôn ngữ là rất khó. Buổi chiều, làng Lao hình như trời tối nhanh hơn hơi khác, chưa có điện lưới quốc gia nhưng nhiều hộ dân đã biết sử dụng sức nước để làm thủy điện.

Màn đêm buông xuống, bản làng hiện lên những ánh điện yếu ớt lẫn vào ánh bếp lửa bập bùng. Cuộc sống của nhân dân làng Lao tuy vất vả nhưng tình người thật nồng ấm. Sau bữa cơm thân mật với nhân dân làng Lao, đoàn công tác cùng nhân dân đã có một đêm giao lưu văn hóa, văn nghệ thắm tình đoàn kết. Các em thiếu nhi và nhân dân làng Lao đã thể hiện tình cảm chân thành, nồng ấm qua các bài ca, điệu múa đậm đà bản sắc dân tộc Mông. Dường như những gì đặc sắc nhất, tích lũy bấy lâu trong đời sống nhân dân nay mới có dịp thể hiện. Các cô gái Mông trong những trang phục sặc sỡ, say mê trong những điệu dân ca truyền thống của dân tộc, bên tiếng sáo Mông, khèn lá say sưa của các chàng trai. Hòa vào cuộc vui, ai nấy đều quên hết những khó khăn, khắc khổ của cuộc sống đời thường. Đêm giao lưu tuy ngắn ngủi, nhưng đã để lại trong mỗi chúng tôi một tình cảm sâu đậm, một cảm nhận mới về cuộc sống con người nơi đây.

Chia tay làng Lao, chúng tôi mang theo bao tình cảm của đồng bào Mông. Lần đầu tiên đúng vào dịp tết cổ truyền của dân tộc Mông, đồng bào Mông làng Lao được đón một đoàn công tác của huyện với những tình cảm gửi gắm của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc huyện Văn Chấn... Tạm biệt làng Lao với những cái vẫy chào cùng ánh mắt thân tình của nhân dân, lòng chúng tôi như ấm lại. Đường về còn xa tít, nhưng ai nấy đều hy vọng có ngày trở lại làng Lao trên con đường được mở rộng, để thấy được những đổi thay của cuộc sống con người nơi đây.

Trần Van