Vi rút dại thường tồn tại ở đàn chó nuôi. Bệnh dại lây truyền từ súc vật sang người bằng hai đường cơ bản như: người có vết thương tiếp xúc với nước dãi của chó dại; người bị chó dại cắn. Những năm gần đây, vẫn còn không ít những cái chết thương tâm do bệnh dại gây ra.

Diễn biến thất thường

Xác định công tác truyền thông là nhiệm vụ hàng đầu, những năm gần đây, trung tâm y tế dự phòng từ tỉnh tới các huyện, thị tập trung tuyên truyền, vận động nhân dân phòng chống bệnh dại, đặc biệt chú trọng những vùng trọng điểm về bệnh dại ở người và động vật. Trung tâm Y tế Dự phòng tỉnh đã tập huấn nâng cao kiến thức giám sát, kỹ năng truyền thông cho cán bộ  xã, phường; nâng cao kiến thức phòng, chống bệnh dại cho nhân viên y tế thôn bản. Trung tâm còn thường xuyên cử cán bộ kiểm tra, đôn đốc y tế tuyến huyện, xã, phường thực hiện công tác này; giám sát, hỗ trợ các biện pháp phòng, chống bệnh cho y tế các địa phương có ổ dịch dại trên đàn chó nuôi và người tử vong do bệnh dại; trực tiếp điều tra, hồi cứu tất cả các ca tử vong do bệnh dại.

Để bảo đảm tốt công tác tiêm phòng, Trung tâm đã củng cố 3 phòng khám và tiêm vắc xin phòng bệnh dại đạt tiêu chuẩn tại: Trung tâm Y tế Dự phòng tỉnh, Trung tâm Y tế huyện Lục Yên, Trung tâm Y tế thị xã Nghĩa Lộ; thực hiện an toàn tiêm chủng; đáp ứng đủ nhu cầu về vắc xin, huyết thanh phòng bệnh dại cho người đến điều trị dự phòng tại phòng khám. Trung tâm thường xuyên trao đổi thông tin về bệnh dại với cơ quan thú y, kịp thời nắm bắt tình trạng các ổ dịch dại, tình trạng tiêm phòng vắc xin dại cho đàn chó nuôi để có biện pháp hỗ trợ tuyên truyền phòng, chống bệnh dại ở người.

Dù vậy, theo thống kê của Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh thì số người tử vong do bệnh dại ở người trong 3 năm gần đây lúc tăng, lúc giảm. Nếu như năm 2006 chỉ có 6 người tử vong thì năm 2007 lại có tới 21 người, năm 2008 lại giảm xuống còn 9 người. Số ca tử vong năm 2008 giảm so với năm 2007 nhưng trong đó có tới 8 ca không tiêm phòng dại sau phơi nhiễm, chỉ 1 ca ở Văn Yên tiêm vắc xin song không tiêm huyết thanh kháng dại. Những con số này cho thấy diễn biến thất thường của bệnh dại rất đáng ngại.

Chưa giải quyết triệt để ổ vi rút dại

Công tác phòng, chống bệnh dại hiện gặp nhiều khó khăn do đại bộ phận người dân vẫn chưa chấp hành việc nuôi, nhốt chó theo qui định. Việc nuôi chó, mèo thả rông và sống gần gũi, thân thiết với con người là thói quen lâu đời của người Việt Nam nên khó thay đổi trong thời gian ngắn và nếu chỉ tuyên truyền, vận động mà không có biện pháp khác hỗ trợ. Một bộ phận người dân nhận thức chưa đầy đủ về đường lây truyền của bệnh dại từ súc vật sang người, do đó tình trạng giết mổ chó ốm, chó nghi dại, chó chết để ăn còn phổ biến.

Khi bị chó, mèo dại cắn hay có tiếp xúc với vi rút dại không đi tiêm phòng dại vẫn là nguyên nhân chính dẫn đến tử vong. Dại là bệnh lưu hành địa phương, phòng chống bệnh dại không phải là chương trình mục tiêu y tế quốc gia nên kinh phí chi cho các hoạt động phòng, chống bệnh dại chủ yếu là từ ngân sách sự nghiệp rất hạn hẹp. Mặt khác, chi phí cho một liều điều trị dự phòng bệnh dại (huyết thanh và vắc xin) hiện quá cao so với thu nhập của người dân vùng cao, vùng sâu, vùng xa. Trong khi đó, Yên Bái là tỉnh có đàn chó nuôi bị nhiễm vi rút dại trên diện rộng tại các huyện Lục Yên, Yên Bình, Trấn Yên, Văn Yên và thành phố Yên Bái.

Ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn là đơn vị chịu trách nhiệm quản lý, chỉ đạo việc phòng, chống bệnh dại ở động vật nhưng chưa có các biện pháp giải quyết triệt để ổ vi rút dại đang tồn tại và lưu hành trên đàn chó nuôi tại hộ gia đình. Thực tế nhiều năm qua, ngành nông nghiệp, trực tiếp là Chi cục Thú y tỉnh hàng năm đã chỉ đạo, triển khai tiêm phòng bệnh dại cho đàn chó nuôi trên địa bàn. Tuy nhiên, tỷ lệ tiêm phòng dại rất thấp, chưa đủ hiệu lực phòng bệnh (ước tính chỉ đạt khoảng 40% tổng đàn chó nuôi). Trong khi Yên Bái đang là một trong bốn tỉnh trọng điểm của miền Bắc (Yên Bái, Tuyên Quang, Hà Giang, Phú Thọ) có vi rút dại lưu hành nhiều năm nay. Dự báo thời gian tới, bệnh dại tiếp tục diễn biến phức tạp và có thể lan ra toàn tỉnh.

Để phòng, chống bệnh dại hiệu quả

Theo bà Lê Thị Hồng Vân - Phó giám đốc Trung tâm Y tế Dự phòng tỉnh thì năm 2009, Trung tâm tiếp tục làm tốt công tác tham mưu cho UBND tỉnh, Sở Y tế tăng cường chỉ đạo công tác phòng, chống bệnh dại nhằm huy động sự tham gia của các cấp ủy Đảng, chính quyền, ban, ngành, đoàn thể và người dân; chỉ đạo y tế tuyến huyện duy trì, củng cố mạng lưới phòng chống và triển khai các biện pháp phòng, chống bệnh dại ở người trên địa bàn; đưa công tác phòng, chống bệnh dại là nhiệm vụ ưu tiên. Trung tâm tiếp tục củng cố, tăng cường giám sát, báo cáo dịch bệnh nói chung và bệnh dại trên người, trên súc vật nói riêng; trao đổi thông tin thường xuyên với cơ quan thú y về tình hình bệnh dại ở người và ở động vật để có biện pháp phòng, chống kịp thời.

Bên cạnh đó, nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ cán bộ y tế làm công tác phòng, chống bệnh dại từ huyện đến thôn, bản bằng cách mở thêm lớp tập huấn về chuyên môn và kỹ năng truyền thông phòng chống, qui trình xử lý ổ dịch dại trên đàn súc vật; đẩy mạnh công tác truyền thông; phối hợp với các phương tiện thông tin đại chúng đẩy mạnh tuyên truyền.

Mặt khác, chỉ đạo trung tâm y tế các huyện, thị, thành phố xây dựng kế hoạch truyền thông trực tiếp dưới nhiều hình thức như: thảo luận nhóm, thăm hộ gia đình, tại các cuộc họp thôn bản, tại các trường học, mỗi thôn bản ít nhất 1 lần/năm; cung cấp tài liệu truyền thông và hỗ trợ truyền thông cho cán bộ y tế các tuyến cũng như sẵn sàng vắc-xin, huyết thanh phòng bệnh dại phục vụ đối tượng điều trị dự phòng và phòng bệnh chủ động.

Đào Minh